John Gabriel Borkman

(La dram'o okaz'as iu'n vintr'a'n vesper'o'n ekster la ĉef'urb'o en la bien'o de la famili'o Renthejm.)

Unu'a Akt'o

(La sid'ĉambr'o de sinjor'in'o Borkman, ekip'it'a de mal'nov'mod'a, pal'iĝ'int'a glor'o. Mal'ferm'a ŝov'pord'o konduk'as mal'supr'e'n en ĝarden'a ĉambr'o kun fenestr'o'j kaj vitr'a pord'o en la fon'o. Tra ĝi est'as el'vid'aĵ'o al la ĝarden'o, kie la neĝ'a veter'o blov'iĝ'as en la krepusk'o. Sur la dekstr'e-flank'a mur'o est'as en'ir'ej'a pord'o de la antaŭ'ĉambr'o. Pli antaŭ'e est'as grand'a, mal'nov'a fer'forn'o en kiu est'as ek'brul'ig'it'a. Mal'dekstr'e, iom pli mal'antaŭ'e, est'as unu pli mal'grand'a pord'o. Antaŭ'e en la sam'a flank'o est'as fenestr'o, kovr'it'a de dik'a'j kurten'o'j. Inter la fenestr'o kaj la pord'o est'as kanap'o kun ĉeval'har'a kovr'aĵ'o kaj kun tapiŝ'kovr'it'a tabl'o antaŭ'e. Sur la tabl'o est'as ek'lum'ig'it'a lamp'o kun ŝirm'il'o. Apud la forn'o est'as alt'dors'a apog'seĝ'o.)

(Sinjor'in'o Gunhild Borkman sid'as sur la kanap'o kun si'a kroĉ'trik'aĵ'o. Ŝi est'as iom aĝ'a vir'in'o kun mal'varm'a, disting'it'a aspekt'o, kun rigid'a statur'o kaj ne'ŝanĝ'iĝ'ant'a'j vizaĝ'trajt'o'j. Ŝi'a dens'a har'ar'o est'as eg'e griz'a. La man'o'j mal'dik'a'j, diafan'a'j. Vest'it'a en dik'a, mal'hel'a silk'vest'aĵ'o, kiu origin'e est'is elegant'a, sed nun est'as uz'it'a. Lan'a ŝal'o sur la ŝultr'o'j.)

(Ŝi sid'as moment'o'n rekt'a kaj sen'mov'a kun la kroĉ'aĵ'o. Jen aŭd'iĝ'as de ekster'e sonor'ig'ad'o de preter'pas'ant'a sled'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'aŭskult'as; bril'as ĝoj'o en ŝi'a'j okul'o'j, kaj sen'per'e ŝi flustr'as:) Erhart! Fin'e!

(Ŝi ek'star'as kaj rigard'as el'e'n tra la kurten'o. Aspekt'as sen'iluzi'ig'it'a, kaj re'e'n ek'sid'as sur la kanap'o por si'a labor'o.)

(La ĉambr'ist'in'o iom post'e en'ven'as de la en'ir'ej'a ĉambr'o kun vizit'kart'o sur plet'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(rapid'e) Ĉu la student'o tamen ven'is?

Ĉambr'ist'in'o
Ne, sinjor'in'o. Sed ekster'e est'as sinjor'in'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
(flank'e'n'met'as la kroĉ'aĵ'o'n) Nu, do sinjor'in'o Wilton —

Ĉambr'ist'in'o
(proksim'iĝ'as) Ne; est'as fremd'a sinjor'in'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
(etend'as man'o'n por la kart'o) Ke mi vid'u — (leg'as; rapid'e ek'star'as kaj rigard'as la knab'in'o'n rigid'e) Ĉu vi est'as cert'a, ke est'as por mi?

Ĉambr'ist'in'o
Jes, mi kompren'is, ke est'us por la sinjor'in'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu ŝi demand'is por parol'i kun sinjor'in'o Borkman?

Ĉambr'ist'in'o
Jes ja, tio'n ŝi far'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
(abrupt'e; decid'it'e) Bon'e. Do dir'u ke mi est'as hejm'e.

(La ĉambr'ist'in'o mal'ferm'as la pord'o'n por la fremd'a sinjor'in'o kaj mem el'ir'as.)

(Fraŭl'in'o Ella Renthejm ven'as en la ĉambr'o'n. Ŝi simil'as al la frat'in'o laŭ ekster'o; sed ŝi'a vizaĝ'o hav'as pli sufer'a'n ol akr'a'n esprim'o'n. Ĝi ankoraŭ port'as stamp'o'n de grand'a, karakter'plen'a bel'ec'o de pas'int'a'j jar'o'j. La riĉ'a har'ar'o est'as komb'it'a en natur'a'j'n bukl'o'j'n de la frunt'o, kaj est'as tut'e arĝent'o'blank'a. Ŝi est'as vest'it'a en nigr'a velur'o kun ĉapel'o kaj mantel'o kun pelt'a sub'ŝtof'o el la sam'a material'o.)

(Ambaŭ frat'in'o'j star'as moment'o'n en silent'o, prov'e rigard'ant'a'j unu la ali'a'n. Ĉiu el ili aspekt'e atend'as, ke la ali'a parol'u la unu'a.)

ELLA RENTHEJM
(kiu est'as si'n ten'ant'a apud la pord'o) Jes, vi cert'e rigard'as mi'n en surpriz'o, vi, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
(star'as sen'mov'a, rekt'a, inter la kanap'o kaj la tabl'o, apog'ant'e la fingr'o'pint'o'j'n sur la tapiŝ'o.) Ĉu vi ne ir'as erar'e? La administr'ant'o ja loĝ'as en la flank'a dom'o, vi sci'as.

ELLA RENTHEJM
Ne est'as kun la administr'ant'o ke mi parol'u hodiaŭ.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu est'as al mi, ke vi i'o'n vol'as?

ELLA RENTHEJM
Jes. Mi dev'as parol'i kelk'a'j'n vort'o'j'n kun vi.

Sinjor'in'o BORKMAN
(ven'as antaŭ'e'n sur la plank'o) Nu, — do ek'sid'u.

ELLA RENTHEJM
Dank'o'n; mi bon'e pov'as star'i dum'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Tut'e kiel plaĉ'as al vi. Sed tamen iom mal'lig'u la super'vest'aĵ'o'j'n.

ELLA RENTHEJM
(mal'buton'um'as la mantel'o'n) Jes, est'as tre varm'e ĉi tie —

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi ĉiam frost'as.

ELLA RENTHEJM
(star'as moment'o'n ŝi'n rigard'ant'e, kun la brak'o ripoz'ant'a sur la dors'o de la brak'seĝ'o) Jes, — Gunhild, est'as nun baldaŭ ok jar'o'j post kiam ni last'e vid'is unu la ali'a'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'varm'e) Almenaŭ post kiam ni inter'parol'is.

ELLA RENTHEJM
Ĝust'e dir'it'e, inter'parol'is, jes. — Ĉar vi cert'e foj'e vid'is mi'n, — kiam mi dev'is far'i mi'a'n jar'a'n vojaĝ'o'n ĉi tie'n al la administr'ant'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Unu aŭ du foj'o'j'n, mi opini'as.

ELLA RENTHEJM
Ankaŭ mi kelk'a'j'n foj'o'j'n ek'vid'et'is vi'n. En la fenestr'o tie.

Sinjor'in'o BORKMAN
Est'us mal'antaŭ la kurten'o'j. Vi hav'as bon'a'j'n okul'o'j'n, vi. (akr'e kaj ŝir'e) Sed la last'a'n foj'o'n kiu'n ni kun'parol'is, — tio okaz'is ĉi tie en la ĉambr'o ĉe mi —

ELLA RENTHEJM
(de'turn'ant'e) Jes, jes, mi sci'as, Gunhild!

Sinjor'in'o BORKMAN
— la semajn'o'n antaŭ ol li, — antaŭ ol li liber'iĝ'is.

ELLA RENTHEJM
(ir'as trans la plank'o) Ho, ne tuŝ'u do tio'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
(firm'e sed mal'laŭt'e) Est'is la semajn'o antaŭ ol li, — la bank'estr'o de'nov'e liber'iĝ'is.

ELLA RENTHEJM
(antaŭ'e'n sur la plank'o) Ho jes, jes, jes! Mi cert'e ne forges'as tiu'n moment'o'n! Sed pri tio pens'i est'as tro prem'e. Eĉ nur en pens'o'j rest'i moment'o'n je tio — oh!

Sinjor'in'o BORKMAN
(obtuz'e) Kaj tamen la pens'o'j ne permes'iĝ'as turn'iĝ'i ĉirkaŭ i'o'n ali'a'n! (ek'dir'e; kun'frap'ant'e la man'o'j'n) Ne, mi ne kompren'as! Neniam en la mond'o! Mi ne kompren'as, ke ti'aĵ'o, — io tiel terur'a pov'u traf'i sol'a'n famili'o'n! Kaj imag'u, — ni'a'n famili'o'n! Alt'rang'a'n famili'o'n, kiel la ni'a'n! Imag'u ke tio traf'is ĝust'e ĝi'n!

ELLA RENTHEJM
Ho Gunhild, — est'as ja pli, pli mult'a'j ol ni'a famili'o, kiu'j'n tio frap'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu jes; sed pri ĉiu'j tiu'j ali'ul'o'j mi ne mult'e atent'as. Ĉar est'is ja nur iom da arĝent'o — aŭ kelk'a'j paper'o'j, — kiu'j perd'iĝ'is por ili. Sed por ni —! Por mi! Kaj por Erhart! Infan'o kia li tiam est'is! (en kresk'ant'a ekscit'o) La hont'o por ni du sen'kulp'ul'o'j! La sen'honor'ig'o! La mal'bel'a, terur'a sen'honor'ig'o! Kaj al'don'e est'i tut'e ruin'ig'at'a!

ELLA RENTHEJM
(si'n'gard'e) Dir'u al mi, Gunhild, — kiel li port'as tio'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Erhart, vi alud'as?

ELLA RENTHEJM
Ne, — li mem. Kiel li port'as tio'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
(spir'blov'as mok'e) Ĉu vi imag'as, ke mi demand'as pri tio?

ELLA RENTHEJM
Demand'as? Vi do ne bezon'as demand'i —

Sinjor'in'o BORKMAN
(mir'e rigard'as ŝi'n) Vi do ne kred'as, ke mi inter'rilat'as kun li? Est'as kun'e kun li? Foj'e serĉ'as li'n?

ELLA RENTHEJM
Eĉ ne tio!

Sinjor'in'o BORKMAN
(kiel antaŭ'e) Li, kiu dev'is sid'i en'ŝlos'at'a kvin jar'o'j'n! (frap'as la man'o'j'n antaŭ la vizaĝ'o'n) Ho, kia frakas'ant'a hont'o! (ek'rekt'ig'as si'n) Kaj imag'u kiom la nom'o John Gabriel Borkman signif'is pas'int'e! — Ne, ne, ne, — neniam plu vid'i li'n! — Neniam!

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n moment'o'n) Vi hav'as mal'mol'a'n anim'o'n, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kontraŭ li, jes.

ELLA RENTHEJM
Li tamen est'as vi'a edz'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu li ne dir'is en la tribunal'o, ke est'is mi, kiu komenc'is ruin'ig'i li'n? Ke mi disip'is tro da mon'o —?

ELLA RENTHEJM
(si'n'gard'em'e) Sed ĉu ne est'is ia ver'o en tio?

Sinjor'in'o BORKMAN
Sed ĉu ne est'is li mem, kiu vol'is tio'n tiel hav'i! Ĉio dev'us ja est'i tiel sen'senc'e abund'a —

ELLA RENTHEJM
Tio'n mi ja sci'as. Sed ĝust'e tial vi est'us dev'int'a re'ten'i. Kaj tio'n vi ja ne far'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu mi tiam sci'us, ke ne est'as li'a propr'a mon'o, tiu kiu'n li don'is al mi por dispon'i? Kaj kiu'n li ankaŭ mem dispon'is? Dek foj'o'j'n pli disip'e ol mi!

ELLA RENTHEJM
(silent'e) Nu, tio sekv'is de li'a pozici'o, mi pens'as. Grand'part'e tamen.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rikan'e) Jes, dir'iĝ'is ja ĉiam, ke ni dev'is “reprezent'i”. Kaj sekv'e li reprezent'is kiel efik'is! Vetur'is per kvar-jung'it'ar'o — kvazaŭ li est'us reĝ'o. Ig'is hom'o'j'n kap'klin'i kaj humil'skrap'i antaŭ li kvazaŭ antaŭ reĝ'o. (rid'as) Kaj ili nom'is li'n per antaŭ'nom'o, — tra la tut'a land'o — ĝust'e kvazaŭ li est'us la reĝ'o mem. “John Gabriel”, “John Gabriel”. Ĉiu'j sci'is kia grand'eg'ul'o “John Gabriel” est'as!

ELLA RENTHEJM
(firm'e kaj varm'e) Tiam li ja est'is grand'eg'ul'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, aspekt'is ja tiel. Sed neniam per unu sol'a vort'o li inform'is mi'n, kia est'as li'a stat'o. Neniam li sugest'is, el kio li pren'is la rimed'o'j'n.

ELLA RENTHEJM
Ne, ne, — tio'n sci'et'is ankaŭ ne ali'ul'o'j.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne grav'is pri la ali'ul'o'j. Sed al mi li dev'is dir'i la ver'o'n. Sed tio'n li neniam far'is! Li nur mensog'is, — mensog'is tiel sen'fund'e por mi —

ELLA RENTHEJM
(inter'romp'ant'e) Tio'n li cert'e ne far'is, Gunhild! Li ebl'e pri'silent'is. Sed li cert'e ne mensog'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu jes, nom'u tio'n kiel vi vol'as. Tio est'as ja tut'e la sam'a. — Sed fin'e renvers'iĝ'is la tut'o. Ĉio. La tut'a glor'o.

ELLA RENTHEJM
(antaŭ si) Jes, ĉio renvers'iĝ'is — por li — kaj por ali'ul'o'j.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rekt'ig'as si'n minac'e) Sed tio'n mi dir'as al vi, Ella, — mi ankoraŭ ne ced'as! Mi sci'u hav'ig'i al mi re'honor'ig'o'n. Pri tio vi konfid'u!

ELLA RENTHEJM
(streĉ'it'a) Re'honor'ig'o'n? Kio'n vi pens'as pri tio?

Sinjor'in'o BORKMAN
Re'honor'ig'o'n por nom'o kaj honor'o kaj bon'stat'o! Re'honor'ig'o'n por mi'a tut'a mis'trakt'it'a viv'o'sort'o, pri tio mi pens'as! Mi hav'as iu'n rezerv'e, mi, vi sci'u. — Iu'n, kiu lav'u pur'a ĉio'n, kio'n — kio'n la bank'estr'o ĵet'is en la kot'o'n.

ELLA RENTHEJM
Gunhild! Gunhild!

Sinjor'in'o BORKMAN
(kresk'ant'e) Viv'as venĝ'ant'o, sci'u! Iu kiu re'bon'ig'os ĉio'n, pri kio li'a patr'o est'as kulp'a al mi!

ELLA RENTHEJM
Do Erhart.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, Erhart, — mi'a mir'ind'a knab'o! Li sci'os re'star'ig'i la parenc'ar'o'n, la dom'o'n, la nom'o'n. Ĉio'n, kio ebl'as re'star'iĝ'i. — ebl'e ankoraŭ pli.

ELLA RENTHEJM
Kaj laŭ vi kiel tio okaz'us?

Sinjor'in'o BORKMAN
Tio ven'u kiel ĝi pov'os. Mi ne sci'as kiel tio ven'os. Sed mi sci'as, ke ĝi ven'os kaj dev'os iam ven'i. (rigard'as ŝi'n demand'e) Ĉu — Ella, — ĉu ne est'as fund'e la sam'a, kio'n vi est'as pri'pens'ad'ant'a de post kiam li est'is et'ul'o?

ELLA RENTHEJM
Ne, tio'n mi ver'e ne pov'as dir'i.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu ne? Kial vi do zorg'is pri li? Tiam kiam la ŝtorm'o est'is ek'furioz'int'a super — super ĉi tiu dom'o.

ELLA RENTHEJM
Tiam vi ja ne mem kapabl'is, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ho ne, — mi ja ne pov'is. Kaj li'a patr'o, — li est'is leĝ'e ekskuz'it'a, — tie kie li sid'is, — tiel bon'e gard'at'a —

ELLA RENTHEJM
(en ekscit'o) Ho, ke vi kapabl'as el'dir'i tia'j'n vort'o'j'n —! Vi!

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun venen'a esprim'o) Kaj ke vi pov'us decid'ig'i vi'n zorg'i pri iu, — iu infan'o de John Gabriel! Tut'e kvazaŭ tiu infan'o est'us vi'a propr'a — For'pren'i ĝi'n de mi, — kaj vojaĝ'i hejm'e'n kun ĝi. Kaj re'ten'i ĝi'n ĉe vi, jar'o'n post jar'o. Ĝis la knab'o preskaŭ est'is plen'kresk'a. (rigard'as ŝi'n suspekt'e) Kial vi ver'e far'is tio'n, Ella? Kial vi re'ten'is li'n?

ELLA RENTHEJM
Okaz'is ke mi tre kor'e ŝat'is li'n —

Sinjor'in'o BORKMAN
Pli ol mi, — li'a patr'in'o!

ELLA RENTHEJM
(evit'e) Tio'n mi ne sci'as. Kaj al'don'e Erhart est'is mal'fort'ec'a dum la kresk'ad'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
Erhart — mal'fort'ec'a!

ELLA RENTHEJM
Jes, ŝajn'is al mi, — almenaŭ tiam. Kaj la aer'o tie for'e ĉe la okcident'a mar'bord'o est'as mult'e pli mild'a ol ĉi tie, vi ja sci'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'et'as amar'e) Hm. Ĉu? (inter'romp'ant'e) Jes, vi cert'e est'as mult'e far'int'a por Erhart, vi. (ŝanĝ'as ton'o'n) Nu, est'as ja kompren'ebl'e; vi hav'as ja rimed'o'j'n por tio. (rid'et'as) Vi est'is ja bon'ŝanc'a, vi, Ella. Vi sukces'is sav'i tio'n, kio est'is la vi'a.

ELLA RENTHEJM
(ofend'it'a) Por tio mi ne far'is paŝ'o'n, — pov'as mi cert'ig'i al vi. Mi ne hav'is — antaŭ long'e long'e post'e — iu'n suspekt'o'n, ke la paper'o'j, kiu'j est'is en deponio en la bank'o por mi'a kont'o, — ke ili est'is ne'tuŝ'it'a'j —

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu ja; ti'aĵ'o'n mi ne kompren'as! Mi nur dir'as, ke vi est'is bon'ŝanc'a. (rigard'as ŝi'n demand'e) Sed kiam vi tiel mem'iniciat'e komenc'is pri'zorg'i Erhart por mi —? Kiu do est'is vi'a cel'o pri tio?

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n) Mi'a cel'o —?

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu ja, intenc'o'n vi ja dev'us hav'i. Kia vi vol'is far'i li'n? Kio'n far'i el li, mi pens'as?

ELLA RENTHEJM
(mal'rapid'e) Mi vol'is facil'ig'i al Erhart la voj'o'n por far'iĝ'i feliĉ'a hom'o en ni'a mond'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(spir'blov'as) Puh, — hom'o'j en ni'a ekonomi'a stat'o hav'as sufiĉ'e por pri'pens'i ol pens'i pri feliĉ'o.

ELLA RENTHEJM
Kio'n do, — vi pens'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as ŝi'n mal'ferm'e kaj serioz'e) Erhart dev'as antaŭ ĉio atent'i, ke li est'os lum'ant'a tiel alt'e kaj tiel vast'e, ke neni'u hom'o en la land'o plu vid'et'as la ombr'o'n, kiu'n li'a patr'o ĵet'is super mi'n — kaj super si'a'n fil'o'n.

ELLA RENTHEJM
(esplor'e) Dir'u al mi, Gunhild, — ĉu tio est'as postul'o, kiu'n Erhart mem met'as por si'a viv'o —?

Sinjor'in'o BORKMAN
(mir'e) Jes, tio'n ni do esper'u!

ELLA RENTHEJM
— aŭ ĉu ĝi pli est'as postul'o, kiu'n vi met'as al li?

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'long'e) Mi kaj Erhart ĉiam met'as la sam'a'j'n postul'o'j'n al ni mem.

ELLA RENTHEJM
(pez'e kaj mal'rapid'e) Tiel cert'a vi do est'as pri vi'a knab'o, vi, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kaŝ'e triumf'e) Jes, laŭd'o kaj dank'o al Di'o, — mi est'as. Pri tio vi fid'u!

ELLA RENTHEJM
Vi sekv'e fund'e tamen dev'as sent'i vi'n feliĉ'a. Spit'e al ĉiu'j ali'aĵ'o'j.

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi ja far'as. Pro tio. Sed jen, — ĉiu'n moment'o'n, vid'u, — ven'as driv'ant'a tiu ali'aĵ'o kiel krud'a veter'o super mi'n.

ELLA RENTHEJM
(kun ŝanĝ'it'a ton'o) Dir'u al mi —. Pli bon'e tuj. Ĉar ver'e est'as pro tio, ke mi ven'is ĉi tie'n al vi —

Sinjor'in'o BORKMAN
Kio'n?

ELLA RENTHEJM
I'o'n pri kio mi opini'is, ke mi dev'as parol'i kun vi, — Dir'u al mi, Erhart ja ne plu loĝ'as ĉi tie ĉe — ĉe vi ali'ul'o'j.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'mol'e) Erhart ja ne pov'as loĝ'i ĉi tie ĉe mi. Li dev'as loĝ'i en la urb'o —

ELLA RENTHEJM
Tio'n li skrib'is al mi.

Sinjor'in'o BORKMAN
Tio'n li dev'as pro la stud'o'j. Sed li vizit'as mi'n iom'a'n temp'o'n ĉiu'n vesper'o'n.

ELLA RENTHEJM
Jes, ebl'e mi pov'us vid'i li'n? Kaj tuj parol'i kun li?

Sinjor'in'o BORKMAN
Li ankoraŭ ne ven'is. Sed mi atend'as li'n ĉiu'n moment'o'n.

ELLA RENTHEJM
Jes, Gunhild, — li cert'e est'as ven'int'a. Ĉar mi aŭd'as li'n supr'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun rapid'a okul'ĵet'o) Supr'e en la grand'a salon'o?

ELLA RENTHEJM
Jes. Mi ja aŭd'as li'n paŝ'ad'i tie supr'e de post kiam mi ven'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
(turn'as la okul'o'j'n for de ŝi) Ne est'as li, tio, Ella.

ELLA RENTHEJM
(surpriz'e) Ĉu ne est'as Erhart? (suspekt'e) Kiu tiu do est'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
La bank'estr'o.

ELLA RENTHEJM
(mal'rapid'e, en sub'prem'it'a dolor'o) Borkman. John Gabriel Borkman!

Sinjor'in'o BORKMAN
Tiel li paŝ'ad'as tie'n kaj re'e'n. Antaŭ'e'n kaj mal'antaŭ'e'n. De maten'o al vesper'o. Tag'o'n post tag'o.

ELLA RENTHEJM
Mi ver'e aŭd'is iu'n alud'et'o'n pri io —

Sinjor'in'o BORKMAN
Kred'ebl'as. Alud'iĝ'as cert'e ĉi'aĵ'o'j pri ni en la distrikt'o.

ELLA RENTHEJM
Erhart alud'is pri tio. En la leter'o'j. Ke li'a patr'o ten'as si'n plej'e ĉe si mem, — tie supr'e. Kaj vi ĉe vi mem ĉi tie mal'supr'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, — tiel la stat'o est'as est'int'a por ni, Ella. Tut'e de kiam ili liber'ig'is li'n. Kaj send'is li'n hejm'e'n al mi. — Dum ĉiu'j tiu'j long'a'j ok jar'o'j.

ELLA RENTHEJM
Sed mi neniam hav'is la pens'o'n, ke tio efektiv'e pov'us est'i ver'o. Ke est'us ebl'a —!

Sinjor'in'o BORKMAN
(kap'sign'as) Est'as ver'o. Kaj neniam pov'os far'iĝ'i ali'manier'a.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n) Tio ĉi tamen est'as terur'a viv'o, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Pli ol terur'a, sci'u. Baldaŭ ne plu el'ten'ebl'a.

ELLA RENTHEJM
Mi bon'e kompren'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉiam'e aŭd'i li'a'j'n paŝ'o'j'n tie supr'e. Ek de la fru'a maten'o ĝis mal'fru'e en la nokt'o. — Kaj tiel aŭd'ebl'e kiel est'as ĉi tie mal'supr'e.

ELLA RENTHEJM
Jes, est'as intens'e aŭd'ebl'e ĉi tie.

Sinjor'in'o BORKMAN
Mult'foj'e ŝajn'as al mi, ke mi hav'as mal'san'a'n lup'o'n paŝ'ad'ant'a en kaĝ'o tie supr'e en la salon'o. Ĝust'e rekt'e super mi'a kap'o. (aŭskult'as kaj flustr'as) Aŭd'u nur, vi! Aŭd'u! Tie'n kaj re'e'n, — tie'n kaj re'e'n ir'as la lup'o.

ELLA RENTHEJM
(gard'em'e) Ĉu ne pov'us ŝanĝ'iĝ'i, Gunhild?

Sinjor'in'o BORKMAN
(rifuz'ant'e) Li neniam far'is al'paŝ'o'n por tio.

ELLA RENTHEJM
Sed ĉu vi ne pov'us far'i la unu'a'n paŝ'o'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'agit'iĝ'as) Mi! Post ĉio kio'n li pek'is kontraŭ mi! — Ne dank'o'n! Prefer'e las'u la lup'o'n daŭr'ig'i si'a'n paŝ'ad'o'n tie supr'e.

ELLA RENTHEJM
Far'iĝ'as tro varm'e por mi nun. Mi tamen dev'as ek'hav'i permes'o'n por de'met'i la vest'aĵ'o'j'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, mi ja demand'is al vi antaŭ —

(Ella Renthejm de'met'as de si mantel'o'n kaj ĉapel'o'n sur seĝ'o'n ĉe la en'ir'ej'a pord'o.)

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi neniam okaz'e renkont'as li'n ekster'e de la dom'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'as amar'e) En soci'a rond'o, vi alud'as?

ELLA RENTHEJM
Mi pens'as kiam li el'ir'as en la freŝ'a'n aer'o'n. En'e sur la voj'et'o'j en la arb'ar'o, aŭ —

Sinjor'in'o BORKMAN
La bank'estr'o neniam el'ir'as.

ELLA RENTHEJM
Eĉ ne en la krepusk'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
Neniam.

ELLA RENTHEJM
(kor'tuŝ'at'a) Al tio li do ne pov'as dev'ig'i si'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ebl'e ne pov'as. Li hav'as si'a'n grand'a'n pelerin'o'n pend'ant'a en la mur'ŝrank'o. En la antaŭ'ĉambr'o, vi sci'as —

ELLA RENTHEJM
(al si mem) — tiu ŝrank'o en kiu ni lud'is, kiam ni est'is et'ul'o'j —

Sinjor'in'o BORKMAN
(kap'sign'as) Kaj foj'e, — mal'fru'e vesper'e, — mi pov'as aŭd'i li'n mal'supr'e'n'ven'i — por vest'i si'n kaj el'ir'i. Sed kutim'e li halt'as mez'e en la ŝtup'ar'o, — kaj re'turn'as. Kaj jen li re'e'n supr'e'n'ir'as al la salon'o.

ELLA RENTHEJM
(silent'e) Ĉu neniam iu el li'a'j mal'nov'a'j amik'o'j ven'as supr'e'n tie por vizit'i li'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Li ne hav'as mal'nov'a'j'n amik'o'j'n.

ELLA RENTHEJM
Li do hav'is mult'a'j'n — foj'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Hm! De ili li ja bel'e kvit'ig'is si'n. Li far'iĝ'is por si'a'j amik'o'j mult'e'kost'a amik'o, — li, John Gabriel.

ELLA RENTHEJM
Nu jes, vi ebl'e prav'as en tio, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
(impet'e) Ceter'e mi dev'as dir'i, ke est'as mal'nobl'e, fi'e, mal'virt'e, mal'grand'anim'e insist'i tiom sur la perd'o, kiu'n ili sufer'is pro li. Est'is ja nur mon'a perd'o. Neni'o ali'a.

ELLA RENTHEJM
(ne respond'ant'e) Kaj nun li do viv'as tie supr'e tut'e sol'a. Tiel tut'e sol'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, li ebl'e tio'n far'as. Efektiv'e mi sci'iĝ'as, ke mal'jun'a kopi'ist'o aŭ krom'skrib'ist'o foj'e ven'as supr'e'n al li.

ELLA RENTHEJM
Nu tiel; cert'e est'as iu, kiu nom'iĝ'as Foldal. Ĉar mi sci'as ke tiu'j du est'is amik'o'j en la jun'ec'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, ili cert'e est'is, mi kred'as. Ceter'e mi ne sci'as i'o'n pri li. Ĉar li neniam kun'ven'is en ni'a soci'a rond'o. Kiam ni iu'n hav'is —

ELLA RENTHEJM
Sed nun li do ven'as al Borkman?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, li ne est'as pli selekt'em'a ol tia. Sed tio kompren'iĝ'as; li nur ven'as en la krepusk'o.

ELLA RENTHEJM
Tiu Foldal, — ankaŭ li est'is unu el tiu'j, kiu'j sufer'is perd'o'j'n, je la bankrot'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(pas'e rimark'ant'e) Jes, ŝajn'as al mi, ke mi memor'as, ke li perd'is iom da mon'o, ankaŭ li. Sed cert'e est'is tut'e bagatel'a —

ELLA RENTHEJM
(kun facil'a emfaz'o) Est'is ĉio kio'n li posed'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'et'as) Nu, sed pro Di'o, — tio kio'n li posed'is, est'is do cert'e tiel sen'signif'e mal'mult'a, sci'u. Neni'o por pri'parol'i.

ELLA RENTHEJM
Eĉ ne parol'iĝ'is pri tio, — de Foldal, — dum la proces'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj ceter'e, mi pov'as rakont'i al vi, ke Erhart est'as don'int'a abund'a'n rekompenc'o'n por tiu sen'signif'aĵ'o.

ELLA RENTHEJM
(mir'e) Ĉu Erhart? Kiel pov'us Erhart tio'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Li zorg'is pri la plej jun'a fil'in'o de Foldal. Li instru'is ŝi'n, — tiel ke ŝi ebl'e pov'os far'iĝ'i io, kaj iam zorg'i pri si mem. Vid'u, — tio cert'e est'as mult'e pli ol tio, kio'n la patr'o est'us pov'int'a far'i por ŝi.

ELLA RENTHEJM
Jes, la patr'o, li ebl'e hav'as mizer'a'n ekonomi'a'n stat'o'n, li, mi opini'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj Erhart ankaŭ aranĝ'is, ke ŝi pov'as lern'i muzik'o'n. Ŝi jam est'as tiel lert'a, ke ŝi pov'as ven'i supr'e'n al — al li tie supr'e en la salon'o, kaj lud'i por li.

ELLA RENTHEJM
Do li daŭr'e ŝat'as muzik'o'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ho jes, li do far'as. Li hav'as ja la pian'o'n, kiu'n vi al'send'is — kiam li est'is atend'at'a —

ELLA RENTHEJM
Kaj sur tiu ŝi lud'as por li?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, tiel foj'e. En la vesper'o'j. Ankaŭ tio'n Erhart aranĝ'is.

ELLA RENTHEJM
Sed ĉu la bedaŭr'ind'a knab'in'o dev'as ir'i tiu'n long'a'n voj'o'n ĉi tie'n? Kaj post'e hejm'e'n al la urb'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, tio'n ŝi ne bezon'as. Erhart aranĝ'is, ke ŝi pov'as est'i ĉe sinjor'in'o, kiu loĝ'as ĉi tie najbar'e. Est'as iu sinjor'in'o Wilton —

ELLA RENTHEJM
(vigl'e) Sinjor'in'o Wilton!

Sinjor'in'o BORKMAN
Iu tre riĉ'a sinjor'in'o. Iu kiu'n vi ne kon'as.

ELLA RENTHEJM
Mi aŭd'is la nom'o'n. Sinjor'in'o Fanny Wilton, mi kred'as —

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, tut'e ĝust'e.

ELLA RENTHEJM
Erhart plur'a'j'n foj'o'j'n skrib'is pri ŝi. — Ĉu ŝi loĝ'as ĉi tie nun?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, ŝi lu'pren'is vila'o'n ĉi tie. Kaj nun ŝi trans'loĝ'is el la urb'o antaŭ iom da temp'o.

ELLA RENTHEJM
(iom hezit'ant'e) Laŭ oni'dir'o ŝi eks'edz'iĝ'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
La edz'o ebl'e mort'is antaŭ plur'a'j jar'o'j.

ELLA RENTHEJM
Jes, sed ili eks'edz'iĝ'is —. Li las'is si'n eks'edz'iĝ'i —

Sinjor'in'o BORKMAN
Li for'vojaĝ'is de ŝi, tio'n li far'is. La kulp'o cert'e ne est'is ŝi'a.

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi kon'as ŝi'n iom pli proksim'e, Gunhild?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ho jes, cert'e. Ŝi loĝ'as ja tut'e proksim'e. Kaj ŝi foj'e far'as et'a'j'n vizit'o'j'n.

ELLA RENTHEJM
Kaj vi ebl'e iom ŝat'as ŝi'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ŝi est'as ne'kutim'e kompren'em'a. Rimark'ind'e klar'a en si'a juĝ'o.

ELLA RENTHEJM
En si'a juĝ'o pri hom'o'j, vi alud'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, plej'e pri hom'o'j. Ŝi ja efektiv'e stud'is Erhart. Tiel ver'e fund'e, — la anim'o'n. Kaj tial ŝi ver'e ador'as li'n, — kiel kompren'ebl'e est'as.

ELLA RENTHEJM
(iom ruz'e) Do ŝi ebl'e kon'as Erhart ankoraŭ pli bon'e ol ŝi kon'as vi'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, Erhart oft'e renkont'is ŝi'n en la urb'o. Antaŭ ol ŝi trans'loĝ'is ĉi tie'n.

ELLA RENTHEJM
(sen'pri'pens'e) Kaj ŝi tamen trans'loĝ'is el la urb'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'mir'as kaj rigard'as ŝi'n akr'e) Tamen! Kio'n vi pens'as pri tio?

ELLA RENTHEJM
(evit'e) Nu, Di'o, — pens'as —?

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi dir'is tio'n en iu strang'a manier'o. Est'is io kio'n vi pri'pens'is per tio, Ella!

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n firm'e en la okul'o'j'n) Jes, efektiv'e est'is, Gunhild. Ver'e est'is io, kio'n mi pens'is pri tio.

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu, do dir'u mal'kaŝ'e!

ELLA RENTHEJM
Unu'e mi vol'as dir'i tio'n al vi, ke mi trov'as, ke ankaŭ mi kvazaŭ hav'as rajt'o'n al Erhart. Aŭ ĉu vi tio'n ne trov'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as aer'e'n) Je Di'o. Post la sum'o'j, kiu'j'n vi pag'is por li, ja —

ELLA RENTHEJM
Ho, tut'e ne tial, Gunhild. Sed ĉar mi ŝat'as li'n —

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'et'as mok'e) Mi'a'n fil'o'n? Ĉu vi pov'as? Vi? Spit'e el ĉio?

ELLA RENTHEJM
Jes, mi pov'as. Spit'e al ĉio. Kaj mi far'as. Mi ŝat'as Erhart. Tiom, kiom mi en'tut'e pov'as ŝat'i hom'o'n — nun'temp'e. En mi'a aĝ'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu jes, jes, tiel est'u; sed —

ELLA RENTHEJM
Kaj tial, vid'u, mi far'iĝ'as mal'trankvil'a, kiam mi rimark'as, ke io minac'as li'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Minac'as Erhart! Jes, sed kio minac'as li'n? Aŭ kiu do minac'as li'n?

ELLA RENTHEJM
Tio'n far'as unu'e vi, — en vi'a manier'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'kri'e) Mi!

ELLA RENTHEJM
— kaj jen ankaŭ tiu sinjor'in'o Wilton, — mi tim'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(moment'o'n rigard'as ŝi'n konstern'it'e) Kaj ti'aĵ'o'n vi pov'as kred'i pri Erhart! Pri mi'a propr'a fil'o! Li, kiu hav'as si'a'n grand'a'n misi'o'n por plen'um'i!

ELLA RENTHEJM
(supr'aĵ'e pas'ant'e dir'i) Ho kio'n, misi'o'n —!

Sinjor'in'o BORKMAN
(ekscit'it'e) Kaj tio'n vi kuraĝ'as dir'i tiel mok'e!

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi opini'as ke jun'a hom'o en la aĝ'o de Erhart, — san'a kaj ĝoj'a, — ĉu vi opini'as, ke li akcept'as ofer'i si'n por ti'aĵ'o kiel “misi'o”!

Sinjor'in'o BORKMAN
(fort'e kaj firm'e) Erhart far'as! Tio'n mi cert'e sci'as!

ELLA RENTHEJM
(agit'as la kap'o'n) Vi nek sci'as nek kred'as tio'n, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu mi ne kred'as!

ELLA RENTHEJM
Est'as nur io, kio'n vi pri'rev'ad'as. Ĉar se vi ne hav'is tio'n por al'kroĉ'i vi'n, vi pens'us cert'e ke vi tut'e mal'esper'us.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, tiam mi ver'e dev'us mal'esper'i. (impet'e) Kaj ebl'e est'as tio, kio'n vi plej'e atend'us, vi, Ella!

ELLA RENTHEJM
(kun lev'it'a kap'o) Jes, mi tio'n plej'e atend'us — se vi ne pov'as liber'ig'i vi'n ali'manier'e ol prem'eg'i Erhart per tio.

Sinjor'in'o BORKMAN
(minac'e) Vi vol'as en'prem'i vi'n inter ni! Inter patr'in'o kaj fil'o! Vi!

ELLA RENTHEJM
Mi vol'as liber'ig'i li'n el vi'a potenc'o, — vi'a super'reg'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(triumf'e) Tio'n vi ne plu pov'as! Vi hav'is li'n en vi'a'j ret'o'j — Ĝis li'a dek'kvin'a jar'o. Sed nun mi re'gajn'is li'n, vid'u!

ELLA RENTHEJM
Do mi vol'as re'gajn'i li'n de vi! (raŭk'e; du'on'e flustr'e) Ni du, ni lukt'is antaŭ'e je viv'o kaj mort'o pri hom'o, ni, Gunhild!

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as ŝi'n triumf'e) Jes, kaj mi venk'is.

ELLA RENTHEJM
(mok'rid'e) Ĉu vi daŭr'e opini'as, ke tiu venk'o far'iĝ'is gajn'o por vi?

Sinjor'in'o BORKMAN
(sombr'e) Ne; — pri tio vi sang'e prav'as.

ELLA RENTHEJM
Eĉ ne ĉi tiu'n foj'o'n far'iĝ'os gajn'o por vi.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu neni'u gajn'o, tio, gard'i patr'in'a'n potenc'o'n super Erhart!

ELLA RENTHEJM
Ne; ĉar est'as nur la potenc'o super li, kiu'n vi vol'as hav'i!

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj nun vi!

ELLA RENTHEJM
(varm'e) Mi vol'as hav'i li'a'n intern'a'n anim'o'n, — li'a'n mens'o'n, — li'a'n tut'a'n kor'o'n —!

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'dir'e) Al tio vi neniam plu ating'os en tiu ĉi mond'o!

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n) Ĉu vi ebl'e pri'zorg'is tio'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'et'as) Jes, tio'n mi efektiv'e permes'is al mi. Ĉu vi ne pov'is leg'i tio'n el li'a'j leter'o'j?

ELLA RENTHEJM
(kap'jes'as mal'rapid'e) Jes. Vi tut'a fin'e est'is en li'a'j leter'o'j.

Sinjor'in'o BORKMAN
(incit'e) Mi profit'is de tiu'j ĉi ok jar'o'j — kiam mi hav'is li'n sub mi'a'j okul'o'j, vid'u.

ELLA RENTHEJM
(si'n'reg'e) Kio'n vi dir'is al Erhart pri mi? Ĉu ebl'as rakont'i tio'n al mi?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, tio bon'e ebl'as.

ELLA RENTHEJM
Do far'u!

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi nur dir'is al li tio'n, kio est'as ver'o.

ELLA RENTHEJM
Nu?

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi ripet'e kaj ĉiam'e en'plant'is en li, ke li absolut'e memor'u, ke est'as al vi ke ni pov'as dank'i, ke ni pov'as viv'i tiel kontent'ig'e, kiel ni far'as. Ke ni en'tut'e kapabl'as viv'i.

ELLA RENTHEJM
Ne pli ol tio!

Sinjor'in'o BORKMAN
Ho, ti'aĵ'o mord'as, sci'u. Tio'n mi mem sent'as.

ELLA RENTHEJM
Sed tio est'as ja proksim'um'e tio, kio'n li sci'is antaŭ'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kiam li re'ven'is hejm'e'n al mi, li imag'is, ke vi far'is ĉio'n el bon'a kor'o. (rigard'as ŝi'n en malic'a ĝoj'o) Nun li ne plu kred'as tio'n, Ella.

ELLA RENTHEJM
Kio'n li do nun kred'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
Li kred'as tio'n, kio ver'a est'as. Mi demand'is li'n, kiel li klar'ig'as al si, ke onkl'in'o Ella neniam vojaĝ'as ĉi tie'n por vizit'i ni'n —

ELLA RENTHEJM
(inter'romp'ant'e) Tio'n li sci'is antaŭ'e!

Sinjor'in'o BORKMAN
Li sci'as tio'n pli bon'e nun. Vi kred'ig'is al li, ke est'as por indulg'i mi'n kaj — kaj tiu'n paŝ'ad'ant'o'n tie supr'e en la salon'o —

ELLA RENTHEJM
Tiel ankaŭ est'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
El tio Erhart nun ne kred'as er'o'n.

ELLA RENTHEJM
Kio'n vi do nun ig'is li'n kred'i pri mi?

Sinjor'in'o BORKMAN
Li kred'as tio'n, kio ver'a est'as, ke vi hont'as pri ni, mal'estim'as ni'n. Aŭ ĉu ebl'e vi ne far'as? Ĉu vi ne iam kov'is pens'o'n tir'i li'n tut'e for de mi? Pri'pens'u nun, Ella. Vi cert'e memor'as.

ELLA RENTHEJM
(re'puŝ'ant'e) Est'is en la plej fi'a temp'o de la skandal'o. Kiam la afer'o est'is antaŭ la tribunal'o. — Mi ne plu nutr'as tiu'j'n pens'o'j'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Eĉ ne util'us al vi. Ĉar kio ali'e rest'us el li'a misi'o! Ho ne dank'o'n al vi! Est'as mi, kiu'n Erhart bezon'as, — ne vi. Ĉar tial li est'as kvazaŭ mort'a por vi! Kaj vi por li!

ELLA RENTHEJM
(mal'varm'e, decid'e) Ni vid'os. Ĉar nun mi rest'os ĉi tie.

Sinjor'in'o BORKMAN
(fiks'rigard'as ŝi'n) Ĉi tie en la bien'o?

ELLA RENTHEJM
Jes, ĉi tie.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉi tie — ĉe ni? Tut'e tra'nokt'e?

ELLA RENTHEJM
Ĉi tie mi pas'ig'os la rest'o'n de mi'a'j tag'o'j, se tiel est'u.

Sinjor'in'o BORKMAN
(reg'as si'n) Jes, jes, Ella, — la bien'o est'as ja vi'a.

ELLA RENTHEJM
Ho jen'o —!

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉio est'as ja vi'a. La seĝ'o sur kiu mi sid'as, est'as vi'a. La lit'o en kiu mi turn'as mi'n sen'dorm'a, ĝi aparten'as al vi. La manĝ'aĵ'o kiu'n ni manĝ'as, ĝi'n ni ricev'as per'e de vi.

ELLA RENTHEJM
Tio ne pov'as est'i ali'manier'e aranĝ'it'a. Borkman ne pov'as hav'i propr'a'n posed'aĵ'o'n. Ĉar tuj iu ven'us for'pren'i ĝi'n de li.

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi ja sci'as. Ni dev'as rezignaci'i kaj viv'i je vi'a grac'o kaj indulg'o.

ELLA RENTHEJM
(mal'varm'e) Mi ne pov'as mal'help'i vi'n rigard'i tio'n de tiu flank'o, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, tio'n vi ne pov'as. — Kiam vi dezir'os, ke ni for'loĝ'iĝ'u?

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n) For'loĝ'iĝ'u?

Sinjor'in'o BORKMAN
(ekscit'it'e) Jes, vi do neniam imag'as al vi, ke mi vol'as rest'i loĝ'ant'a sub la sam'a tegment'o kiel vi! — Ne, do prefer'e al la mal'riĉ'ul'ej'o aŭ ekster'e'n sur la voj'o'n!

ELLA RENTHEJM
Bon'e. Do send'u kun mi Erhart —

Sinjor'in'o BORKMAN
Erhart! Mi'a propr'a fil'o! Mi'a infan'o!

ELLA RENTHEJM
Jes, — ĉar tiam mi tuj re'vojaĝ'os hejm'e'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(post mal'long'a pri'pens'ad'o, firm'e) Erhart mem elekt'u inter ni.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n dub'e kaj ne'cert'e) Li elekt'u? Jes, — ĉu vi tio'n kuraĝ'as, Gunhild?

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun mal'mol'a rid'o) Ĉu mi kuraĝ'as! Ig'i mi'a'n fil'o'n elekt'i inter si'a patr'in'o kaj vi! Jes, tio'n mi efektiv'e kuraĝ'as.

ELLA RENTHEJM
(aŭskult'ant'e) Ĉu iu ven'as? Ŝajn'as al mi, ke mi aŭd'as —

Sinjor'in'o BORKMAN
Do cert'e est'as Erhart —

(Iu frap'as rapid'e sur la antaŭ'ĉambr'a pord'o, kiu post'e sen'per'e mal'ferm'iĝ'as. Sinjor'in'o Wilton, festen'e vest'it'a kaj kun super'vest'aĵ'o'j, en'ven'as. Mal'antaŭ ŝi la ĉambr'ist'in'o, kiu ne ek'hav'is temp'o'n por anonc'i, kaj aspekt'as iom konfuz'it'a. La pord'o rest'as du'on'e mal'ferm'a. Sinjor'in'o Wilton est'as iu frap'ant'e bel'a, ŝvel'brust'a sinjor'in'o en la tri'dek'a'j jar'o'j. Larĝ'a'j, ruĝ'a'j, rid'ant'a'j lip'o'j. Vigl'a'j okul'o'j. Riĉ'a, mal'hel'a har'ar'o.)

Sinjor'in'o WILTON
Bon'a'n vesper'o'n, kar'a sinjor'in'o Borkman!

Sinjor'in'o BORKMAN
(iom sek'e) Bon'a'n vesper'o'n, sinjor'in'o. (al la ĉambr'ist'in'o; montr'as al la ĝarden'a ĉambr'o) Port'u la lamp'o'n tie'n kaj ek'lum'ig'u ĝi'n. (La ĉambr'ist'in'o serĉ'as la lamp'o'n kaj el'ir'as kun ĝi.)

Sinjor'in'o WILTON
(vid'as Ella Renthejm) Ho, pardon'u, — ĉe'est'as ja vizit'ant'o —

(Erhart Borkman fort'e mal'ferm'as la du'on'e ferm'it'a'n antaŭ'ĉambr'a'n pord'o'n, kaj en'kur'as. Li est'as jun'a hom'o kun hel'a'j, brav'a'j okul'o'j. Elegant'e vest'it'a. Komenc'e kresk'ant'a'j lip'har'o'j.)

ERHART BORKMAN
(gaj'e sur la sojl'o) Kio do! Ĉu onkl'in'o Ella ven'is? (al ŝi; kapt'as ŝi'a'j'n man'o'j'n) O'nj'o, o'nj'o! Ĉu est'as ver'o! Ĉu vi ĉi tie?

ELLA RENTHEJM
(ĉirkaŭ'brak'as li'a'n kol'o'n) Erhart! Mi'a kar'a bon'a knab'o! Ho, kiel grand'a vi far'iĝ'is! Ho, kiel bon'e est'as re'vid'i vi'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
(akr'e) Kio'n tio signif'u, Erhart, — ĉu vi star'as vi'n kaŝ'ant'e en la antaŭ'a ĉambr'o?

Sinjor'in'o WILTON
(rapid'e) Erhart — Borkman ven'is kun'e kun mi.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mezur'as li'n per la okul'o'j) Ĉu tiel, Erhart. Vi ne unu'e ven'as al vi'a patr'in'o?

ERHART
Mi nur dev'is en'rigard'i moment'o'n ĉe sinjor'in'o Wilton, — por serĉ'i et'a'n Frid'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu ankaŭ tiu fraŭl'in'o Foldal kun'est'as?

Sinjor'in'o WILTON
Jes, ŝi star'as ekster'e en la en'ir'ej'o.

ERHART
(parol'as ekster'e'n tra la pord'o) Vi nur ir'u supr'e'n, Frid'a.

(Paŭz'o. Ella Renthejm atent'e rigard'as Erhart. Li aspekt'as ĝen'it'e kaj iom sen'pacienc'e; li'a vizaĝ'o al'pren'as streĉ'it'a'n kaj pli mal'varm'a'n aspekt'o'n.)

(La ĉambr'ist'in'o port'as la lum'ig'it'a'n lamp'o'n en la ĝarden'a'n ĉambr'o'n, el'ir'as kaj ferm'as la pord'o'n post si.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun dev'ig'a ĝentil'ec'o) Jes, sinjor'in'o Wilton, — se vi do vol'as pas'ig'i la vesper'o'n ĉi tie, vi —

Sinjor'in'o WILTON
Ne, mil dank'o'j'n, kar'a sinjor'in'o. Tio'n mi tut'e ne intenc'as. Ni hav'as ali'a'n invit'o'n. Ni vizit'os la advokat'o'n Hinkels.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as ŝi'n) Ni? Pri kiu'j ni vi alud'as?

Sinjor'in'o WILTON
(rid'et'ant'e) Nu, efektiv'e mi nur pens'as pri mi mem. Sed la sinjor'in'o'j de la dom'o pet'is mi'n kun'e konduk'i la student'o'n Borkman, — se mi okaz'e vid'us li'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj tio'n vi ja far'is, kiel mi vid'as.

Sinjor'in'o WILTON
Jes, feliĉ'e. Ĉar li est'is tiel bon'vol'em'a en'rigard'i ĉe mi, — pro et'a Frid'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
(sek'e) Vi Erhart, — mi ceter'e ne sci'is, ke vi kon'as tiu'n famili'o'n, — tiu'j'n Hinkels.

ERHART
(incit'it'a) Ne, efektiv'e mi ne ver'e kon'as ili'n. (al'don'as iom sen'pacienc'e) Vi do mem pli bon'e sci'as, vi patr'in'o, kiu'j'n hom'o'j'n mi kon'as aŭ ne kon'as.

Sinjor'in'o WILTON
Ho pa! En tiu dom'o oni rapid'e kon'at'iĝ'as! Ĝoj'a'j, gaj'a'j, gast'am'a'j hom'o'j. Sufiĉ'e da jun'a'j vir'in'o'j.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun akcent'o) Se mi kon'as mi'a'n fil'o'n ĝust'e, tio ver'e ne est'as societ'o por li, sinjor'in'o Wilton.

Sinjor'in'o WILTON
Sed bon'a Di'o, kar'a sinjor'in'o, li do est'as jun'a ankaŭ li!

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, feliĉ'e li est'as jun'a. Ne est'us bon'e ali'manier'e.

ERHART
Nu ja ja, patr'in'o, — est'as ja mem'kompren'ebl'e, ke mi ne ir'os al tiu'j Hinkels hodiaŭ vesper'e. Kompren'ebl'e mi rest'os ĉi tie ĉe vi kaj onkl'in'o Ella.

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi ja cert'e sci'is, mi'a kar'a Erhart.

ELLA RENTHEJM
Ne, Erhart, — pro mi vi tamen ne rezign'u —

ERHART
Jes, cert'e, kar'a onkl'in'o; ne est'as demand'o pri io ali'a. (rigard'as ne'cert'e al sinjor'in'o Wilton) Sed kiel vi tio'n aranĝ'u? Ĉu ver'e konven'as? Vi ja jam respond'is jes — en mi'a nom'o.

Sinjor'in'o WILTON
(gaj'e) Babil'aĵ'o! Ĉu ne konven'us? Kiam mi en'ven'os tie'n en la hel'a'j'n, festen'a'j'n salon'o'j'n, — sol'a kaj for'las'it'a — pens'u nur! jen mi respond'os ne — en vi'a nom'o.

ERHART
(long'eg'e) Jes, ĉar vi opini'as, ke konven'as, mi —

Sinjor'in'o WILTON
(facil'e kaj for'viŝ'ant'e) Mi oft'e en bon'a'j okaz'aĵ'o'j respond'is kaj jes kaj ne — en mi'a nom'o. Kaj ĉu vi for'las'us vi'a'n onkl'in'o'n nun, kiam ŝi ĵus ven'is? Fi do, monsieur Erhart, — ĉu tio est'us ag'o konven'a al fil'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'bon'e tuŝ'at'a) Fil'o?

Sinjor'in'o WILTON
Nu, eduk'a fil'o do, sinjor'in'o Borkman.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, tio'n vi do dev'as al'don'i.

Sinjor'in'o WILTON
Ho, mi pens'as, ke oni hav'as pli por dank'i al bon'a nutr'o'patr'in'o ol al la propr'a, ver'a patr'in'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu vi mem spert'is tio'n?

Sinjor'in'o WILTON
Ho, je Di'o, — mi'a'n patr'in'o'n mi mal'mult'e kon'is. Sed se mi est'us hav'int'a tia'n bon'a'n nutr'o'patr'in'o'n, ankaŭ mi, — mi ebl'e ne est'us far'iĝ'int'a tiel — tiel mal'bon'kondut'a, kiel hom'o'j dir'as, ke mi est'as. (turn'as si'n al Erhart) Do oni bel'e rest'as hejm'e ĉe pa'nj'o kaj o'nj'o — trink'ant'e te'o'n, sinjor'o student'o! (al la sinjor'in'o'j) Adiaŭ, adiaŭ, kar'a sinjor'in'o! Adiaŭ, fraŭl'in'o! (La sinjor'in'o'j salut'as mut'e. Ŝi ir'as al la pord'o.)

ERHART
(post'ir'as) Ĉu mi ne akompan'u vi'n iom'a'n distanc'o'n —?

Sinjor'in'o WILTON
(ĉe la pord'o; avert'e) Eĉ ne paŝ'o'n vi akompan'u mi'n. Mi bon'e kutim'iĝ'is ir'i mi'a'n voj'o'n sol'a. (halt'as ĉe la pord'o, rigard'as li'n kaj kap'sign'as) Sed gard'u vi'n nun, student'o Borkman; — tio'n mi dir'as al vi!

ERHART
Kial mi gard'u mi'n?

Sinjor'in'o WILTON
(gaj'e) Jes, ĉar kiam mi ir'as mal'supr'e'n laŭ la voj'o, — sol'a kaj for'las'it'a, kiel dir'it'e, — mi prov'os ĵet'i run'o'j'n post vi'n.

ERHART
(rid'as) Nu, tiel! Ĉu vi nun vol'as prov'i tio'n de'nov'e.

Sinjor'in'o WILTON
(du'on'e serioz'e) Jes, gard'u vi'n nun. Kiam mi nun ir'os mal'supr'e'n, mi dir'os intern'e, — ver'e el mi'a plej intern'a vol'o mi dir'os: Student'o Erhart Borkman, — pren'u tuj vi'a'n ĉapel'o'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj jen li ĝi'n pren'os, vi kred'as?

Sinjor'in'o WILTON
(rid'ant'e) Jes, kompren'ebl'e; li tuj kapt'os si'a'n ĉapel'o'n. Kaj jen mi dir'os: Bel'e sur'tir'u la surtut'o'n sur vi'n, Erhart Borkman! Kaj la galoŝ'o'j'n! Je ĉio ne forges'u la galoŝ'o'j'n! Kaj tiam post'sekv'u mi'n! Obe'e, obe'e, obe'e!

ERHART
(kun dev'ig'it'a ŝerc'em'o) Jes, je tio fid'u.

Sinjor'in'o WILTON
(kun lev'it'a montr'o'fingr'o) Obe'e! Obe'e! — Bon'a'n nokt'o'n!

(Ŝi rid'as kaj kap'klin'as al la sinjor'in'o'j kaj ferm'as la pord'o'n post si.)

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu ŝi ver'e farad'as tia'j'n sorĉ'aĵ'o'j'n?

ERHART
Ho, for'e de tio. Kiel vi pov'as kred'i tio'n? Est'as nur ŝerc'e. (inter'romp'e) Sed ni ne plu parol'u pri sinjor'in'o Wilton nun.

(Li dev'ig'as Ella Renthejm ek'sid'i en la apog'seĝ'o'n ĉe la forn'o.)

ERHART
(star'as iom'et'e ŝi'n rigard'ant'e) Ho, ke vi est'as far'int'a tiu'n long'a'n vojaĝ'o'n, onkl'in'o Ella! Kaj tio nun en vintr'a temp'o?

ELLA RENTHEJM
Fin'e far'iĝ'is neces'e por mi nun, Erhart.

ERHART
Ĉu? Kial do?

ELLA RENTHEJM
Mi dev'is ven'i ĉi tie'n por fin'e parol'i kun la kurac'ist'o'j.

ERHART
Nu, est'as ja bon'e!

ELLA RENTHEJM
(rid'et'ant'e) Ĉu vi trov'as tio'n bon'a?

ERHART
Ke vi fin'e ek'decid'is, mi pens'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(en la kanap'o; mal'varm'e) Ĉu vi est'as mal'san'a, Ella?

ELLA RENTHEJM
(rigard'as ŝi'n akr'e) Tio'n vi ja bon'e sci'as, ke mi est'as mal'san'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu jes tiel mal'san'et'a, kiel vi est'as est'int'a dum mult'a'j jar'o'j —

ERHART
Dum la temp'o kiam mi est'is ĉe vi, mi oft'e dir'is ke vi dev'us parol'i kun la doktor'o.

ELLA RENTHEJM
Ho, tie en mi'a lok'o est'as neni'u, kiu'n mi pov'as ver'e fid'i. Kaj ceter'e ne sent'iĝ'is tiel mal'bon'e tiam.

ERHART
Ĉu do est'as pli mal'bon'e pri vi nun, onkl'in'o?

ELLA RENTHEJM
Ho jes, mi'a knab'o; nun far'iĝ'is iom pli mal'bon'e pri mi.

ERHART
Jes, sed do ne danĝer'e?

ELLA RENTHEJM
Ho, est'as kiel oni pren'as tio'n.

ERHART
(vigl'e) Jes, sed sci'u, onkl'in'o Ella, — do vi ne dev'as re'vojaĝ'i hejm'e'n tiel fru'e.

ELLA RENTHEJM
Ne, tio'n mi do cert'e ne far'os.

ERHART
Vi dev'as rest'i ĉi tie en la urb'o. Ĉar ĉi tie vi ja pov'as elekt'i inter la plej bon'a'j kurac'ist'o'j.

ELLA RENTHEJM
Jes, est'is mi'a pens'o, kiam mi for'vojaĝ'is de hejm'e.

ERHART
Kaj vi ankaŭ dev'as trov'i ver'e bon'a'n loĝ'ej'o'n, — iu'n hejm'ec'a'n, trankvil'a'n pension'o'n.

ELLA RENTHEJM
Mi en'loĝ'iĝ'is ĉi-maten'e en la mal'nov'a'n, kie mi antaŭ'e loĝ'is.

ERHART
Nu jes, tie est'os hejm'ec'e por vi.

ELLA RENTHEJM
Jes, sed mi tamen ne rest'os tie.

ERHART
Ĉu? Kial ne?

ELLA RENTHEJM
Ne, mi re'decid'iĝ'is, kiam mi ven'is ĉi tie'n.

ERHART
(mir'e) Ĉu —? Re'decid'iĝ'is —?

Sinjor'in'o BORKMAN
(kroĉ'as; ne ek'rigard'as) Vi'a onkl'in'o vol'as loĝ'i ĉi tie en si'a bien'o, Erhart.

ERHART
(rigard'as ili'n ambaŭ laŭ'vic'e) Ĉi tie! Ĉe ni! Ĉe ni ali'ul'o'j! — Ĉu est'as ver'o, onkl'in'o?

ELLA RENTHEJM
Jes, mi nun far'is la decid'o'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kiel antaŭ'e) Ĉio ja aparten'as al vi'a onkl'in'o, vi sci'as.

ELLA RENTHEJM
Kaj mi rest'os ĉi tie, Erhart. Unu'e do. Ĝis plu'e. Mi instal'os mi'n por mi mem. Tie en la administr'a al'o —

ERHART
Jes, en tio vi ĝust'as. Tie vi ja ĉiam hav'as ĉambr'o'j'n pret'a'j. (subit'e vigl'e) Tamen ĉu ne, onkl'in'o, — ke vi est'as tre lac'a post la vojaĝ'o?

ELLA RENTHEJM
Ho, iom lac'a mi ja est'as.

ERHART
Nu, kaj mi opini'as, ke vi dev'us en'lit'iĝ'i fru'e.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n rid'et'ant'e) Mi ja far'os.

ERHART
(vigl'e) Ĉar tiel ni pov'us ja inter'parol'i pli proksim'e morgaŭ — aŭ iu'n ali'a'n tag'o'n, vid'u. Pri ĉio kaj kio ajn. Pri ĉio ajn. Vi kaj pa'nj'o kaj mi. Ĉu tio ne est'us mult'e pli bon'a, o'nj'o Ella?

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'blov'e; ek'star'as de la kanap'o) Erhart, — laŭ aspekt'o mi vid'as, ke vi vol'as for'ir'i de mi!

ERHART
(ek'sku'iĝ'as) Al kio vi alud'as!

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi vol'as ir'i al — al advokat'o Hinkels!

ERHART
(sen'per'e) Nu tiel! (si'n'reg'e) Jes, ĉu vi do opini'is, ke mi sid'u ĉi tie ten'ant'e onkl'in'o'n Ella vek'it'a ĝis mal'fru'e en la nokt'o? Ŝi kiu est'as mal'san'a, pa'nj'o. Pens'u pri tio.

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi vol'as vizit'i Hinkels, Erhart!

ERHART
(sen'pacienc'e) Jes, tamen je Di'o, pa'nj'o, — ŝajn'as al mi, ke mi ne pov'as rezign'i. Aŭ kio'n vi dir'as, o'nj'o?

ELLA RENTHEJM
Vi ag'u prefer'e en plen'a liber'ec'o, Erhart.

Sinjor'in'o BORKMAN
(minac'e al ŝi) Vi vol'as dis'ig'i li'n de mi!

ELLA RENTHEJM
(ek'star'as) Jes, se mi ver'e tio'n pov'us, Gunhild!

(Muzik'o aŭd'iĝ'as de supr'e.)

ERHART
(tord'as si'n kvazaŭ en ve'o) Ho, mi ne el'ten'as tio'n ĉi! (ĉirkaŭ'rigard'as) Kie est'as mi'a ĉapel'o? (al Ella) Ĉu vi kon'as tiu'n muzik'o'n tie supr'e en la salon'o?

ELLA RENTHEJM
Ne. Kiu tiu est'as?

ERHART
Danse macabre ĝi est'as. La danc'o de la mort'int'o'j. Ĉu vi ne kon'as la danc'o'n de la mort'int'o'j, onkl'in'o?

ELLA RENTHEJM
(rid'et'as pez'e) Ankoraŭ ne, Erhart.

ERHART
(al sinjor'in'o Borkman) Pa'nj'o, — mi pet'as vi'n bel'e — permes'u al mi ir'i!

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n mal'mol'e) De vi'a patr'in'o? Vi tio'n do vol'as?

ERHART
Mi re'ven'os ĉi tie'n — ebl'e morgaŭ!

Sinjor'in'o BORKMAN
(pasi'e ekscit'it'a) Vi vol'as for de mi! Vol'as est'i kun'e kun la fremd'a'j hom'o'j! Ĉe — ĉe —; ne, mi eĉ ne vol'as pens'i tio'n!

ERHART
Tie est'as ek'lum'ig'it'a'j lamp'o'j. Kaj jun'a'j, ĝoj'a'j vizaĝ'o'j. Kaj tie est'as muzik'o, pa'nj'o!

Sinjor'in'o BORKMAN
(montr'as supr'e'n al la plafon'o) Ankaŭ tie supr'e est'as muzik'o, Erhart.

ERHART
Jes, ĝust'e jen'a muzik'o, — est'as tiu, kiu pel'as mi'n el la dom'o.

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi ne mal'envi'as al vi'a patr'o tiu'n iom'et'o'n de mem'forges'o?

ERHART
Jes, mi far'as. Mil'foj'e mi mal'envi'as ĝi'n al li. Se mi nur mem evit'as aŭskult'i ĝi'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n riproĉ'e) Est'u fort'a, Erhart! Fort'a, mi'a knab'o! Neniam forges'u, ke vi hav'as vi'a'n grand'a'n misi'o'n!

ERHART
Ho, patr'in'o, — ne el'buŝ'u tiu'j'n parol'manier'o'j'n! Mi ne est'as kre'it'a por est'i misi'ist'o. Bon'a'n nokt'o'n, kar'a onkl'in'o! Bon'a'n nokt'o'n pa'nj'o! (Li ir'as rapid'e tra la antaŭ'a ĉambr'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(post mal'long'a silent'o) Vi tamen baldaŭ est'os li'n re'pren'int'a, vi, Ella.

ELLA RENTHEJM
Di'o don'u ke mi pov'us kred'i tio'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Sed vi ne long'e re'ten'os li'n, vi vid'os.

ELLA RENTHEJM
Pro vi, vi pens'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
Pro mi aŭ — pro ŝi, la ali'a.

ELLA RENTHEJM
Do prefer'e ŝi ol vi?

Sinjor'in'o BORKMAN
(kap'sign'as mal'rapid'e) Tio'n mi kompren'as. Mi dir'as la sam'o'n. Prefer'e ŝi ol vi.

ELLA RENTHEJM
Neniel konsider'ant'e kie'n li fin'e port'iĝ'os —

Sinjor'in'o BORKMAN
Ŝajn'as al mi, ke tio est'us indiferent'a.

ELLA RENTHEJM
(pren'as si'a'j'n super'vest'aĵ'o'j'n sur la brak'o'n) La unu'a'n foj'o'n kiam ni du ĝemel'frat'in'o'j sam'opini'as. — Bon'a'n nokt'o'n, Gunhild. (Ŝi el'ir'as tra la antaŭ'a ĉambr'o.)

(La muzik'o aŭd'iĝ'as pli fort'e de supr'e en la salon'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(star'as moment'o'n trankvil'e, sku'iĝ'as, ŝrump'iĝ'as kaj flustr'as sen'per'e.) La lup'o de'nov'e hurl'as. — La mal'san'a lup'o. (Ŝi star'as moment'o'n, kaj jen ĵet'as si'n sur la plank'tapiŝ'o'n, tord'as si'n ve'e kaj flustr'as plend'e:) Erhart! Erhart, — est'u fidel'a al mi! Ho, re'ven'u hejm'e'n, kaj help'u vi'a'n patr'in'o'n! Ĉar mi ne plu toler'as ĉi tiu'n viv'o'n!

Du'a Akt'o

(La grand'a fest'salon'o de pas'int'a temp'o en la dom'o de la Renthejmoj. Sur la mur'o'j pend'as antikv'a'j teks'it'a'j tapiŝ'o'j, montr'ant'a'j ĉas-scen'o'j'n kun paŝt'ist'o'j kaj paŝt'ist'in'o'j, ĉio pal'e sen'kolor'ig'it'a. Sur la mur'o mal'dekstr'e est'as du'flug'il'a pord'o, kaj pli proksim'e en la antaŭ'o est'as pian'o. En la angul'o fon'e mal'dekstr'e est'as tapet'pord'o sen kadr'o. Mez'e sur la mur'o dekstr'e est'as grand'a, tajl'it'a, kverk'a skrib'o'tabl'o kun mult'a'j libr'o'j kaj paper'o'j. Pli antaŭ'e ĉe la sam'a flank'o est'as sof'o kun tabl'o kaj seĝ'o'j. La mebl'o'j est'as en rigid'a empir-stil'o. Sur la pupitr'o kaj la tabl'o star'as ek'lum'ig'it'a'j lamp'o'j.)

(John Gabriel Borkman star'as kun la man'o'j dors'e apud la pian'o aŭskult'ant'e al Frid'a Foldal, kiu sid'as lud'ant'e la last'a'j'n mezur'o'j'n de Danse macabre.)

(Borkman mez'e alt'a vir'o de firm'a, fortik'a statur'o en la ses'dek'a'j. Disting'it'a aspekt'o, bel'e form'it'a profil'o, akr'a'j okul'o'j kaj griz'e'blank'a krisp'a har'ar'o kaj barb'o. Li est'as vest'it'a en nigr'a, ne tut'e modern'a kostum'o, kaj port'as blank'a'n kol'tuk'o'n. Frid'a Foldal est'as bel'a, pal'a, dek'kvin'jar'a knab'in'o kun iom lac'a streĉ'it'a esprim'o. Mal'riĉ'e bel'ig'it'a en hel'a vest'aĵ'o.)

(La melodi'o ating'is la fin'o'n. Silent'o.)

BORKMAN
Ĉu vi pov'as diven'i kie mi la unu'a'n foj'o'n aŭd'is ton'o'j'n, kiel tiu'j'n ĉi?

Frid'a
(rigard'as li'n) Ne, sinjor'o Borkman?

BORKMAN
Est'is mal'supr'e en la min'ej'o'j.

Frid'a
(ne kompren'as) Nu jes? Mal'supr'e en la min'ej'o'j?

BORKMAN
Mi est'as fil'o de min'ist'o. Kaj mi'a patr'o foj'e kun'pren'is mi'n en la min'ej'o'j'n. — Tie mal'supr'e la erc'o kant'as.

Frid'a
Ĉu, — ĝi kant'as?

BORKMAN
(kap'jes'as) Kiam ĝi mal'fiks'iĝ'as. La martel'frap'o'j, kiu'j mal'fiks'ig'as ĝi'n, — tiu'j est'as la mez'nokt'a sonor'il'o, kiu sonor'ig'as, kaj liber'ig'as ĝi'n. Tial la erc'o kant'as — el ĝoj'o — en si'a manier'o.

Frid'a
Kial ĝi far'as tio'n, sinjor'o Borkman?

BORKMAN
Ĝi sopir'as supr'e'n en la lum'o'n de la tag'o por serv'i la hom'o'j'n.

(Li paŝ'ad'as tie'n kaj re'e'n sur la salon'a plank'o, ad'e kun la man'o'j dors'e.)

Frid'a
(sid'as iom'et'e atend'ant'e; rigard'as si'a'n horloĝ'o'n kaj ek'star'as.) Pardon'u, sinjor'o Borkman, — sed bedaŭr'ind'e mi dev'as for'ir'i, mi.

BORKMAN
(halt'as antaŭ ŝi) Ĉu vi jam vol'as for'ir'i?

Frid'a
(met'as la not'ar'o'n en la tek'o'n) Jes, mi ja dev'as. (vid'ebl'e embaras'at'a) Ĉar mi dung'iĝ'is i'e'n ĉi tiu'n vesper'o'n.

BORKMAN
I'e'n, kie okaz'os kun'est'ad'o?

Frid'a
Jes.

BORKMAN
Kaj tie vi aŭskult'ig'os vi'n por la ĉe'est'ant'o'j?

Frid'a
(mord'as si'a'n lip'o'n) Ne — mi lud'os por ili'a danc'ad'o.

BORKMAN
Nur por danc'ad'o?

Frid'a
Jes; ili vol'as danc'i post la vesper'manĝ'o.

BORKMAN
(star'as ŝi'n rigard'ant'e) Ĉu vi kutim'e lud'as por danc'o? Tiel ĉirkaŭ'e en la dom'o'j?

Frid'a
(sur'met'as la super'vest'aĵ'o'j'n) Jes, kiam mi pov'as ek'hav'i mend'o'n, mi —. Est'as ja ĉiam iom'a en'spez'o per tio.

BORKMAN
(pri'demand'ant'e) Ĉu est'as tio, pri kio vi plej'e pens'as, kiam vi sid'as lud'ant'e al danc'o?

Frid'a
Ne; plej'e mi pens'as, kiel enu'ig'e est'as, ke mi ne mem pov'as part'o'pren'i la danc'ad'o'n.

BORKMAN
(kap'sign'as) Est'as ĝust'e tio, kio'n mi vol'us sci'i. (paŝ'ad'as mal'trankvil'a sur la plank'o) Jes, jes, jes, — tio, ne pov'ant'e mem part'o'pren'i, tio est'as la plej pez'a el ĉio. (halt'as) Sed por vi est'as unu afer'o, kiu kontraŭ'pes'as tio'n, Frid'a.

Frid'a
(rigard'as li'n demand'ant'e) Kio est'as tio, sinjor'o Borkman?

BORKMAN
Est'as tio, ke vi posed'as dek'obl'e pli da muzik'o en vi, ol la tut'a danc'ant'ar'o kun'e.

Frid'a
(rid'et'as evit'e) Ho, tio do ne est'as tut'e cert'a.

BORKMAN
(avert'e supr'e'n'lev'as la montr'o'fingr'o'n) Neniam do est'u tiel frenez'a, ke vi dub'as pri vi mem!

Frid'a
Sed je Di'o, kiam neni'u sci'as?

BORKMAN
Ke vi nur mem sci'as, est'as sufiĉ'e. — Kie vi lud'os ĉi tiu'n vesper'o'n?

Frid'a
Est'as ĉe advokat'o Hinkels.

BORKMAN
(subit'e rigard'as ŝi'n akr'e) Hinkels, vi dir'as!

Frid'a
Jes.

BORKMAN
(kun ŝir'ant'a rid'et'o) Ĉu ven'as vizit'ant'o'j en la dom'o'n de tiu ul'o? Ĉu li pov'as ig'i hom'o'j'n vizit'i si'n?

Frid'a
Jes, ven'os mult'a'j hom'o'j, laŭ tio kio'n dir'as sinjor'in'o Wilton.

BORKMAN
(impet'e) Sed kia'j hom'o'j! Ĉu vi pov'as dir'i al mi tio'n?

Frid'a
(iom tim'em'e) Ne, mi ver'e ne sci'as. Nu jes, — efektiv'e mi sci'as ke student'o Borkman ir'os tie'n ĉi-vesper'e.

BORKMAN
(mir'e) Erhart! Mi'a fil'o?

Frid'a
Jes, li vizit'os.

BORKMAN
El kio vi tio'n sci'as?

Frid'a
Li mem dir'is. Antaŭ hor'o.

BORKMAN
Ĉu li do est'as ĉi tie hodiaŭ?

Frid'a
Jes, li est'is ĉe sinjor'in'o Wilton la tut'a'n post'tag'mez'o'n.

BORKMAN
(esplor'e) Ĉu vi sci'as, ĉu li ankaŭ est'is ĉi tie? Ĉu li en'ven'is por parol'i kun iu mal'supr'e, mi alud'as?

Frid'a
Jes, li far'is vizit'et'o'n al la sinjor'in'o.

BORKMAN
(amar'e) Aha, — kompren'ebl'e.

Frid'a
Sed est'is fremd'a sinjor'in'o ĉe ŝi, mi pens'as.

BORKMAN
Nu? Ĉu est'is? Nu ja, al la sinjor'in'o kred'ebl'e iu'j foj'e ven'as.

Frid'a
Ĉu mi dir'u al student'o Borkman, se mi post'e renkont'os li'n, ke li ven'u ankaŭ ĉi tie'n supr'e'n al vi?

BORKMAN
(akr'e) Vi neni'o'n dir'u! Tio'n mi ne permes'as. La hom'o'j, kiu'j dezir'as vizit'et'i mi'n, ili pov'as ven'i mem'instig'e. Mi pet'as neniu'n.

Frid'a
Do ne, mi neni'o'n dir'os. — Bon'a'n nokt'o'n, sinjor'o Borkman.

BORKMAN
(paŝ'ad'as ĉirkaŭ'e grumbl'ant'e) Bon'a'n nokt'o'n.

Frid'a
Ebl'e mi pov'os mal'supr'e'n'kur'i la helic'a'n ŝtup'ar'o'n? Est'as pli rapid'e.

BORKMAN
Kompren'ebl'e, — kur'u vi la ŝtup'ar'o'n kiu'n vi prefer'as. Bon'a'n nokt'o'n por vi!

Frid'a
Bon'a'n nokt'o'n, sinjor'o Borkman.

(Ŝi el'ir'as tra la et'a tapet'pord'o en la fon'o mal'dekstr'e.)

(Pens'em'e Borkman ir'as al la pian'o por ferm'i ĝi'n, sed ne far'as. Ĉirkaŭ'rigard'as en la impres'a mal'plen'ec'o, kaj komenc'as paŝ'ad'i sur la plank'o de la angul'o apud la pian'o kaj al la angul'o fon'e dekstr'e, — la tut'a'n temp'o'n sen'ripoz'em'a kaj mal'trankvil'a tie'n kaj re'e'n. Fin'e li ir'as al la skrib'o'tabl'o, aŭskult'as trans'e'n al la tapet'pord'o, rapid'e pren'as man'spegul'o'n, rigard'as en ĝi'n kaj ĝust'ig'as si'a'n kol'tuk'o'n.)

(Iu frap'as sur la tapet'pord'o'n; Borkman tio'n aŭd'as, rapid'e rigard'as tie'n, sed silent'as.)

(Iom post'e de'nov'e frap'iĝ'as; ĉi tiu'n foj'o'n pli fort'e.)

BORKMAN
(star'ant'a apud la skrib'o'tabl'o kun la mal'dekstr'a man'o apog'it'a sur la tabl'o'plat'o kaj la dekstr'a en'met'it'a sur la brust'o) En'ven'u!

(Vilhelm Foldal si'n'gard'em'e en'ven'as en la salon'o'n. Li est'as kurb'a, el'lac'ig'it'a vir'o kun mild'a'j, blu'a'j okul'o'j kaj mal'dens'a, long'a, griz'a har'ar'o mal'supr'e'n sur la jak'o'kol'um'o. Tek'o sub la brak'o. Mol'a felt'a ĉapel'o en la man'o kaj grand'a'j korn'kadr'a'j okul'vitr'o'j, kiu'j'n li supr'e'n'ŝov'as sur la frunt'o'n.)

BORKMAN
(ŝanĝ'as ten'iĝ'o'n, kaj rigard'as la en'ven'ant'o'n per du'on'e sen'iluzi'ig'it'a, du'on'e kontent'a esprim'o) Ho, ĉu est'as nur vi.

FOLDAL
Bon'a'n vesper'o'n, John Gabriel. Jes, efektiv'e est'as mi.

BORKMAN
(kun sever'a rigard'o) Ceter'e ŝajn'as al mi, ke vi ven'as iom mal'fru'e.

FOLDAL
Nu, la voj'o ja ne est'as tiel mal'long'a. Precip'e por iu, kiu ir'u pied'e.

BORKMAN
Sed kial vi ĉiam marŝ'as, Vilhelm? Vi hav'as ja la tram'vagon'o'n tut'e proksim'e.

FOLDAL
Marŝ'i est'as pli san'ig'a. Kaj ankaŭ est'as ja dek oer'o'j ŝpar'it'a'j. — Nu, ĉu do Frid'a ĵus est'is ĉi tie lud'ant'e por vi?

BORKMAN
Ŝi ĵus en tiu ĉi moment'o for'ir'is. Ĉu vi ne renkont'is ŝi'n ekster'e?

FOLDAL
Ne, mi ne vid'is ŝi'n dum long'a'j temp'o'j. De post kiam ŝi en'loĝ'iĝ'is en la dom'o de tiu sinjor'in'o Wilton.

BORKMAN
(ek'sid'as en la sof'o kaj montr'as man'e al seĝ'o) Bon'vol'u ek'sid'u ankaŭ vi, Vilhelm.

FOLDAL
(ek'sid'as sur la rand'o de la seĝ'o) Mult'a'j'n dank'o'j'n (rigard'as li'n pez'anim'e) Ho, vi ne pov'as kompren'i kiel sol'ec'a mi sent'as mi'n, post kiam Frid'a el'ir'is de la hejm'o.

BORKMAN
Ho ĉu, — sufiĉ'e do rest'as por vi.

FOLDAL
Jes, Di'o sci'as ke mi hav'as. Tut'e kvin ul'o'j. Sed Frid'a est'as la sol'a, kiu iom'et'e kompren'is mi'n. (pez'e agit'as la kap'o'n) Ĉiu'j la ali'ul'o'j tut'e ne kompren'as mi'n.

BORKMAN
(sombr'e, rigard'as antaŭ'e'n kaj tambur'as la tabl'o'n) Ne, jen la afer'o. Jen la kondamn'o, kiu'n ni opul'o'j, ni elekt'it'a'j hom'o'j dev'as port'i. La amas'o, la mult'o, — ĉiu'j la mez'nombr'ul'o'j, — ili ne kompren'as ni'n, Vilhelm.

FOLDAL
(rezign'e) Pov'iĝ'us rezign'i pri la kompren'o. Kun iom da pacienc'o oni pov'as ja ĉiam atend'ad'i pri ĝi ankoraŭ iom'a'n temp'o'n. (kun plor'strang'ul'at'a voĉ'o) Sed est'as io, kio est'as ankoraŭ pli amar'a, sci'u.

BORKMAN
(ekscit'e) Neni'o est'as pli amar'a ol tio!

FOLDAL
Jes, est'as, John Gabriel. Mi ĵus nun hav'is dom'a'n scen'o'n — antaŭ ol mi ek'ir'is ĉi tie'n.

BORKMAN
Ĉu? Kial jen'o?

FOLDAL
(ek'dir'eg'e) Tiu'j hejm'e — ili mal'estim'as mi'n.

BORKMAN
(ekscit'it'e) Mal'estim'as —!

FOLDAL
(viŝ'as la okul'o'j'n) Mi jam rimark'is tio'n long'e. Sed hodiaŭ ĝi ver'e aper'iĝ'is.

BORKMAN
(iom silent'as) Vi ebl'e far'is mal'bon'a'n elekt'o'n, kiam vi edz'iĝ'is.

FOLDAL
Est'is ja preskaŭ neni'u elekt'o por mi. Kaj ceter'e, — edz'iĝ'i oni ja dezir'as, kiam oni komenc'as ating'i iu'n aĝ'o'n. Kaj tiel redukt'it'a, tiel genu'e'star'ant'a kiel mi tiam est'is —

BORKMAN
(ek'salt'as koler'a) Ĉu tio ĉi est'u akuz'o kontraŭ mi? Riproĉ'o —!

FOLDAL
(tim'em'e) Ne, pro Di'o, John Gabriel —!

BORKMAN
Jes, vi sid'as pens'ant'e pri la mal'sukces'o, kiu en'romp'iĝ'is sur la bank'o'n —!

FOLDAL
(trankvil'ig'ant'e) Sed mi do ne kulp'ig'as vi'n por tio! Di'o kompat'u mi'n —!

BORKMAN
(grumbl'ant'e; ek'sid'as de'nov'e) Nu, tio do est'as bon'a.

FOLDAL
Ceter'e vi ne dev'as kred'i, ke est'as pro mi'a edz'in'o, ke mi plend'as. Ke ŝi ne hav'as eduk'o'n, la povr'ul'in'o, est'as ja ver'o. Sed sufiĉ'e bon'a ŝi tamen est'as. — Ne, sed est'as la infan'o'j, sci'u —

BORKMAN
Mi pov'is tio'n pens'i.

FOLDAL
Ĉar la infan'o'j, — ili hav'as ja pli alt'a'n kultur'o'n, ili. Kaj sekv'e pli da postul'o'j al la viv'o.

BORKMAN
(rigard'as li'n kompat'em'e) Kaj tial tiu'j infan'o'j mal'estim'as vi'n, Vilhelm?

FOLDAL
(ek'tir'as la ŝultr'o'j'n) Mi ja ne far'is iom'a'n karier'o'n, vid'u. Tio'n mi dev'as ja konfes'i —

BORKMAN
(proksim'iĝ'as kaj met'as la man'o'n sur li'a'n brak'o'n) Ĉu ili do ne sci'as, ke vi verk'is tragedi'o'n en vi'a'j jun'ec'a'j tag'o'j?

FOLDAL
Jes, kompren'ebl'e ili tio'n sci'as. Sed tio neniel impres'as ili'n.

BORKMAN
Do ili est'as ne'kompren'em'a'j, ĉar vi'a tragedi'o est'as bon'a. Tio'n mi kred'as plen'e kaj fid'e.

FOLDAL
(klar'ig'ant'e) Ĉu vi ne trov'as, ke est'as sufiĉ'e bon'a'j scen'o'j en ĝi, John Gabriel? Je Di'o, se mi nun fin'e pov'us far'i ĝi'n akcept'at'a — (komenc'as vigl'e mal'ferm'i kaj foli'um'i en la tek'o) Jen, vid'u! Mi montr'u al vi i'o'n, kio'n mi ŝanĝ'is —

BORKMAN
Ĉu vi kun'pren'is ĝi'n?

FOLDAL
Jes, mi kun'pren'is ĝi'n. Nun est'as tiom long'e post kiam mi leg'is ĝi'n por vi. Kaj mi pens'is, ke ebl'e pov'us distr'i vi'n aŭskult'i akt'o'n aŭ du —

BORKMAN
(evit'e, ek'star'as) Ne, ne, prefer'e ali'a'n foj'o'n.

FOLDAL
Nu ja, kiel vi vol'as.

(Borkman paŝ'ad'as sur la plank'o. Foldal re'pak'as la manuskript'o'n.)

BORKMAN
(halt'as antaŭ li) Vi prav'as en tio, kio'n vi ĵus dir'is, — ke vi neniu'n karier'o'n far'is. Sed tio'n mi promes'as al vi, Vilhelm, ke kiam la hor'o de re'star'iĝ'o iam sonor'iĝ'os por mi —

FOLDAL
(vol'as ek'star'i) Ho, dank'o'n al vi —!

BORKMAN
(kun man'sving'o) Vi bon'vol'e rest'u sid'ant'a. (kresk'ant'a ekscit'o) Kiam la hor'o de re'star'iĝ'o sonor'iĝ'os por mi —. Kiam ili kompren'os, ke ili ne pov'as est'i sen mi —. Kiam ili ven'os supr'e'n ĉi tie en la salon'o'n — kaj ramp'os al la kruc'o, kaj pet'eg'os al mi de'nov'e pren'i la rimen'o'j'n de la bank'o —! La nov'a bank'o, kiu'n ili star'ig'is — sed ne pov'as estr'i — (star'ig'as si'n de'nov'e apud la skrib'o'tabl'o kiel antaŭ'e, kaj frap'as si'n sur la brust'o) Ĉi tie mi vol'as star'i kaj akcept'i ili'n! Kaj est'u aŭd'at'a kaj pri'demand'at'a kiu'j'n kondiĉ'o'j'n John Gabriel Borkman met'os por ke — (halt'as subit'e kaj rigard'as al Foldal) Vi rigard'as mi'n tiel dub'em'e! Ebl'e vi ne kred'as, ke ili ven'os? Ke ili dev'as, dev'as, dev'as iam ven'i al mi? Ĉu vi ne kred'as!

FOLDAL
Jes, Di'o sci'as, ke mi far'as, John Gabriel.

BORKMAN
(de'nov'e ek'sid'as en la sof'o'n) Mi kred'as tio'n tiel firm'e. Sci'as tio'n sen'sku'e cert'e — ke ili ven'os. — Se mi ne hav'us tiu'n cert'ec'o'n, — mi est'us antaŭ long'e paf'int'a al mi kugl'o'n tra la kap'o.

FOLDAL
(tim'em'e) Ho ne, pro ĉio en la mond'o —!

BORKMAN
(pav'ant'e) Sed ili ven'os! Ili tamen ven'os! Atent'u! Ĉiu'n tag'o'n, ĉiu'n hor'o'n mi pov'as atend'i ili'n ĉi tie. Kaj vi vid'os, ke mi ten'os mi'n pret'a por akcept'i ili'n.

FOLDAL
(kun suspir'o) Se ili do ven'us tre baldaŭ'e.

BORKMAN
(mal'trankvil'e) Jes ja, la temp'o pas'as; la jar'o'j pas'as; La viv'o, huh ne — pri ĝi mi ne pov'as pens'i! (rigard'as li'n) Ĉu vi sci'as kiel mi foj'e sent'as mi'n?

FOLDAL
Nu?

BORKMAN
Mi sent'as mi'n kiel iu Napoleono, kiu paf'iĝ'is al kripl'ul'o en si'a unu'a batal'o.

FOLDAL
(met'as la man'o'n sur la tek'o'n) Tiu'n sent'o'n ankaŭ mi hav'as.

BORKMAN
Nu ja, tiel en minor'a afer'o.

FOLDAL
(kviet'e) Mi'a et'a verk'ist'a mond'o hav'as grand'a'n valor'o'n por mi, John Gabriel.

BORKMAN
(impet'e) Jes, sed mi, kiu est'us pov'int'a kre'i milion'o'j'n! Ĉiu'j'n tiu'j'n min'ej'o'j'n, kiu'j'n mi sub'met'ig'us al mi! Nov'a'j'n min'ej'o'j'n en sen'nombr'o! La akv'o'fal'o'j'n! La ŝton'romp'ej'o'j'n! La komerc'a'j'n voj'o'j'n kaj la ŝip'lini'o'j'n tra la tut'a mond'o. Ĉio'n, ĉio'n mi est'us sol'a star'ig'it'a!

FOLDAL
Jes, mi ja sci'as. Ne ekzist'is ti'aĵ'o antaŭ kiu vi ced'us.

BORKMAN
(prem'as la man'o'j'n) Kaj tamen mi dev'as sid'i ĉi tie kiel paf'vund'it'a bird'eg'o, kaj vid'i, ke la ali'ul'o'j antaŭ'ven'as mi'n, — kaj for'pren'as ĉio'n de mi, pec'o'n post pec'o!

FOLDAL
Tiel ankaŭ pri mi, vi sci'u.

BORKMAN
(sen li'n atent'i) Imag'u. Tiel proksim'a ke mi est'is ĉe la cel'o. Se mi est'us hav'int'a prokrast'o'n de ok tag'o'j por konsider'i. Ĉiu'j depon'aĵ'o'j est'us tiam re'pren'it'a'j. Ĉiu'j la valor'aĵ'o'j, kiu'j'n mi per kuraĝ'a man'o util'ig'is, ili de'nov'e kuŝ'us en si'a lok'o kiel antaŭ'e. La kap'turn'ig'e grand'a'j akci'o'societ'o'j est'is ĝust'e antaŭ si'a real'iĝ'o. Eĉ ne unu sol'a opul'o perd'us oer'o'n —

FOLDAL
Ja, je Di'o — kiel eg'e proksim'a vi est'is —

BORKMAN
(en sufok'it'a koler'o) Kaj jen la perfid'o super'ond'is mi'n! Ĝust'e mez'e en la tag'o'j de decid'o! (rigard'as li'n) Ĉu vi sci'as kiu'n krim'o'n mi ten'as kiel la plej fi'a'n far'ebl'a'n de hom'o?

FOLDAL
Ne. Dir'u!

BORKMAN
Ne est'as mort'ig'o. Ne rab'o aŭ nokt'a ŝtel'en'romp'o. Eĉ ne fals'a ĵur'o. Ĉar ĉiu'j ti'aĵ'o'j far'iĝ'as plej'e kontraŭ hom'o'j, kiu'j'n oni mal'am'as, aŭ kiu'j est'as sen'signif'a'j kaj ne rilat'as al ni.

FOLDAL
Sed la plej fi'a do, John Gabriel?

BORKMAN
(emfaz'e) La plej fi'a est'as la mis'uz'o de fid'o per'e de amik'o.

FOLDAL
(iom dub'ind'e) Jes, sed aŭskult'u nun —

BORKMAN
(ek'inter'romp'e) Kio'n vi intenc'as dir'i! Mi vid'as tio'n laŭ vi'a aspekt'o. Sed tio ne est'as traf'a. La hom'o'j, kiu'j hav'is si'a'j'n valor'paper'o'j'n en la bank'o, ili ek'hav'us si'a'n tut'o'n re'e'n. Ĉiu'n op'a'n grajn'o'n! — Ne, vi sci'u, — la plej fi'a kio'n hom'o pov'as far'i, est'as mis'uz'i la leter'o'j'n de amik'o, — aper'ig'i por la tut'a mond'o tio'n, kio est'is konfid'it'a al unu sol'a, du'op'e, kvazaŭ flustr'o en mal'plen'a, mal'hel'a, ŝlos'it'a ĉambr'o. Tiu hom'o, kiu pov'as util'ig'i tia'j'n rimed'o'j'n, li est'as tut'e tra'e venen'ig'it'a kaj infekt'ig'it'a de la moral'o de la super'fripon'o. Kaj tia'n amik'o'n mi hav'is. — Kaj li est'is tiu, kiu frakas'is mi'n.

FOLDAL
Mi ja sci'et'as al kiu vi alud'as.

BORKMAN
Ne est'is fald'aĵ'o en mi'a tut'a kondut'o, kiu'n mi ne kuraĝ'is mal'kaŝ'i por li. Kaj kiam ven'is la moment'o, jen li direkt'is kontraŭ mi la arm'il'o'j'n, kiu'j'n mi mem est'is li'n don'int'a'j en'man'e.

FOLDAL
Mi neniam pov'is kompren'i, kial li —. Ja, sub'parol'iĝ'is tamen mult'e tiam.

BORKMAN
Pri kio sub'parol'iĝ'is? Dir'u. Mi ja sci'as neni'o'n. Ĉar mi ja tuj — izol'iĝ'is. Pri kio la hom'o'j sub'parol'is, Vilhelm?

FOLDAL
Vi est'us ja ministr'o, oni dir'is.

BORKMAN
Ofert'iĝ'is al mi. Sed mi rifuz'is.

FOLDAL
Do ne star'is al li en la voj'o.

BORKMAN
Ho ne; ne est'is tial, ke li perfid'is mi'n.

FOLDAL
Nu, en tiu okaz'o mi ver'e ne kompren'as —

BORKMAN
Mi tamen pov'as dir'i al vi, Vilhelm.

FOLDAL
Nu?

BORKMAN
Est'is — ia'spec'a vir'in'a histori'o, vi sci'u.

FOLDAL
Vir'in'a histori'o? Ne do, John Gabriel —?

BORKMAN
(inter'romp'ant'e) Jes, jes, jes, — pri tiu'j mal'nov'a'j, stult'a'j histori'o'j ni ne plu parol'u. — Nu, ministr'o far'iĝ'is nek li nek mi.

FOLDAL
Sed alt'e supr'e'n li ating'is.

BORKMAN
Kaj mi en la abism'o'n.

FOLDAL
Ho, est'as terur'a tragedi'o —

BORKMAN
(kap'sign'as al li) Preskaŭ sam'e terur'a kiel la vi'a, ŝajn'as al mi, kiam mi pri'pens'as.

FOLDAL
(naiv'e) Jes, eĉ sam'e terur'a.

BORKMAN
(rid'as silent'e) Sed rigard'at'a de ali'a flank'o, ver'e est'as kvazaŭ iu komedi'o.

FOLDAL
Komedi'o? Tio ĉi?

BORKMAN
Jes, tiel kiel ŝajn'as, ke ĝi evolu'as nun. Ĉar nun vi aŭd'u —

FOLDAL
Nu do?

BORKMAN
Jes; vi ja ne renkont'is Frid'a, kiam vi ven'is.

FOLDAL
Ne.

BORKMAN
Dum ni du sid'as ĉi tie, ŝi sid'as tie mal'supr'e lud'ant'e al danc'o por li, kiu perfid'is kaj ruin'ig'is mi'n.

FOLDAL
Pri tio mi eĉ ne hav'is sci'et'o'n.

BORKMAN
Jes, ŝi pren'is si'a'n not'ar'o'n, kaj for'ir'is de mi al — la grand'sinjor'a dom'o.

FOLDAL
Nu ja, bedaŭr'ind'a infan'o —

BORKMAN
Kaj ĉu vi pov'as diven'i por kiu ŝi lud'as inter la ali'ul'o'j?

FOLDAL
Nu?

BORKMAN
Por mi'a fil'o, sci'u.

FOLDAL
Ĉu?

BORKMAN
Jes; — kiel ŝajn'as al vi, Vilhelm? Mi'a fil'o est'as tie mal'supr'e en la vic'o de danc'ant'o'j ĉi-vesper'e. Ĉu do ne est'as komedi'o, kiel mi dir'as?

FOLDAL
Jes, sed do li cert'e neni'o'n sci'as.

BORKMAN
Kio'n li ne sci'as?

FOLDAL
Li ne sci'as, kiel li — tiu — nu —

BORKMAN
Vi tamen pov'as dir'i la nom'o'n. Mi eĉ toler'as aŭd'i ĝi'n nun.

FOLDAL
Mi est'as cert'a, ke vi'a fil'o ne kon'as la koneks'o'n, John Gabriel.

BORKMAN
(sombr'a, sid'ant'a frap'ant'e la tabl'o'n) Li kon'as ĝi'n, sci'u, — tiel cert'e kiel mi sid'as ĉi tie.

FOLDAL
Sed ĉu vi pov'as imag'i, ke li serĉ'us societ'o'n en tiu dom'o!

BORKMAN
(agit'as la kap'o'n) Mi'a fil'o do ne rigard'as la afer'o'j'n tiel sam'okul'e kiel mi. Mi kuraĝ'as ĵur'i ke li star'as ĉe la flank'o de mi'a'j mal'amik'o'j! Li kred'ebl'e opini'as kiel ili, ke advokat'o Hinkels nur far'is si'a'n damn'it'a'n dev'o'n, kiam li perfid'is mi'n.

FOLDAL
Sed, kar'a, kiu est'us al li prezent'int'a la afer'o'n en tiu lum'o?

BORKMAN
Kiu? Ĉu vi forges'as, kiu'j zorg'is pri li? Unu'e li'a onkl'in'o — de post kiam li hav'is ses — sep jar'o'j'n. Kaj nun post'e — li'a patr'in'o!

FOLDAL
Mi opini'as, ke vi est'as mal'just'a kontraŭ ili.

BORKMAN
(ekscit'e) Mi neniam est'as mal'just'a al iu hom'o! Ambaŭ ili incit'is li'n kontraŭ mi, ĉu vi ne aŭd'as!

FOLDAL
(ced'em'e) Jes, ja, ja; do ili tiel far'is.

BORKMAN
(koler'plen'a) Ho, tiu'j vir'in'o'j! Ili mal'virt'ig'as kaj fals'ig'as la viv'o'n por ni! Fuŝ'ig'as ni'a'n tut'a'n sort'o'n, — ni'a'n tut'a'n venk'a'n ir'o'n.

FOLDAL
Tamen ne ĉiu'j!

BORKMAN
Ĉu? Menci'u unu sol'a'n, kiu tamen taŭg'as!

FOLDAL
Ne, jen la problem'o. La op'a'j, kiu'j'n mi kon'as, ili ne taŭg'as.

BORKMAN
(spir'blov'as mal'estim'e) Nu, al kio do tio util'as! Ke ekzist'as tia'j vir'in'o'j, — kiam oni ne kon'as ili'n!

FOLDAL
(varm'e) Jes, John Gabriel, tamen util'as. Est'as tiel feliĉ'ig'e kaj tiel ben'it'e pens'i, ke tie ekster'e, ĉirkaŭ'e, tre for'e, — tie tamen trov'iĝ'as la ver'a vir'in'o.

BORKMAN
(sen'pacienc'e trans'lok'ig'as si'n en la sof'o) Ho, ĉes'u pri tiu poezi'a babil'aĵ'o!

FOLDAL
(profund'e ofend'it'a rigard'as li'n) Ĉu vi nom'as mi'a'n plej sankt'a'n kred'o'n poezi'a babil'aĵ'o!

BORKMAN
(mal'mol'e) Jes, mi far'as! Est'as tio ĉi, kio kaŭz'is, ke vi neniam antaŭ'e'n'iĝ'is en la mond'o. Se vi for'pel'us ĉiu'j'n ti'aĵ'o'j'n, mi pov'us ankoraŭ help'i vi'n sur'pied'e'n — help'i vi'n supr'e'n.

FOLDAL
(dum bol'as intern'e en li) Ho, tio'n vi ja ne pov'as.

BORKMAN
Mi pov'os, kiam mi nur re'gajn'os la potenc'o'n.

FOLDAL
Sed tio est'as ja tre long'e est'ont'a esper'o.

BORKMAN
(impet'e) Ĉu vi ebl'e opini'as, ke tiu temp'o neniam ven'os? Respond'u al tio!

FOLDAL
Mi ne sci'as kio'n respond'i al vi.

BORKMAN
(ek'star'as; montr'as per man'mov'o al la pord'o mal'varm'e kaj aristokrat'e) Do mi ne plu bezon'as vi'n.

FOLDAL
(ek'star'as de la seĝ'o) Ne bezon'as —!

BORKMAN
Ĉar vi ne kred'as, ke mi'a sort'o ŝanĝ'iĝ'os —

FOLDAL
Tamen mi ja ne pov'as kred'i kontraŭ ĉiu raci'o! — Kontent'ig'o'n vi dev'us ja hav'i —

BORKMAN
Daŭr'e! Daŭr'e!

FOLDAL
Cert'e mi ne plen'um'is mi'a'n ekzamen'o'n; sed tiom mi tamen leg'is dum mi'a'j tag'o'j —

BORKMAN
(rapid'e) Ne'ebl'e, vi opini'as?

FOLDAL
Ne ekzist'as prejudikato por ti'aĵ'o.

BORKMAN
Ne est'as neces'a por escept'ul'o'j.

FOLDAL
La leĝ'o ne kon'as tia'j'n konsider'o'j'n.

BORKMAN
(akr'e kaj decid'e) Vi ne est'as poet'o, Vilhelm.

FOLDAL
(sen'per'e plekt'as la man'o'j'n) Ĉu vi tio'n dir'as tut'e serioz'e?

BORKMAN
(rifuz'ant'e sen respond'o) Ni nur for'lud'as ni'a'n temp'o'n pri ni reciprok'e. Plej bon'e ke vi ne re'ven'u.

FOLDAL
Vi do dezir'as, ke mi for'las'u vi'n?

BORKMAN
(ne li'n rigard'ant'e) Mi ne plu bezon'as vi'n.

FOLDAL
(kviet'anim'e pren'as la tek'o'n) Ne, ne, ne; pov'as ja tiel est'i, tio.

BORKMAN
Jen vi do la tut'a'n temp'o'n mensog'ad'is por mi.

FOLDAL
(sku'as la kap'o'n) Neniam mensog'is, John Gabriel.

BORKMAN
Ĉu vi ne sid'ad'is ĉi tie mensog'ant'e esper'o'n kaj kred'o'n kaj fid'o'n en mi'n?

FOLDAL
Ne est'is mensog'o tiom long'e, kiam vi kred'is pri mi'a vok'o. Tiom long'e kiam vi kred'is pri mi, tiom long'e mi kred'is pri vi.

BORKMAN
Ni do tromp'is unu la ali'a'n reciprok'e. Kaj ebl'e ankaŭ tromp'is ni'n mem — ambaŭ.

FOLDAL
Sed ĉu ne tio do fund'e est'as amik'ec'o, John Gabriel?

BORKMAN
(rid'et'as amar'e) Jes, tromp'i, — tio est'as amik'ec'o. Jen vi prav'as. Tiu'n spert'o'n mi iam antaŭ'e far'is.

FOLDAL
(rigard'as li'n) Neni'u poezi'a vok'o. Kaj tio'n vi pov'is dir'i al mi tiel sen'konsider'e.

BORKMAN
(pli mol'a voĉ'o) Nu, mi ja ne est'as iu spert'ul'o en tia afer'o.

FOLDAL
Ebl'e pli ol vi mem sci'as.

BORKMAN
Mi?

FOLDAL
(kviet'e) Jes, vi. Ĉar mi mem hav'is mi'a'j'n dub'o'j'n — foj'e, vi sci'u. La terur'a dub'o — ke mi fuŝ'is la viv'o'n pro imag'aĵ'o.

BORKMAN
Se vi mem dub'as, vi star'as sur fal'ant'a'j pied'o'j.

FOLDAL
Tial est'is por mi tiel konfid'em'e, ven'i ĉi tie'n, kaj apog'i mi'n al vi, kiu kred'is. (pren'as si'a'n ĉapel'o'n) — Sed nun vi est'as kiel fremd'ul'o por mi.

BORKMAN
Ankaŭ vi por mi.

FOLDAL
Bon'a'n nokt'o'n, John Gabriel.

BORKMAN
Bon'a'n nokt'o'n, Vilhelm. (Foldal el'ir'as mal'dekstr'e)

(Borkman star'as moment'o'n rigard'ant'e la ferm'it'a'n pord'o'n; far'as mov'o'n, kvazaŭ li vol'us re'vok'i Foldal, sed hezit'as pri'pens'e, kaj komenc'as paŝ'ad'i tie'n kaj re'e'n sur la plank'o kun la man'o'j dors'e. Post'e li halt'as apud la sof'o'tabl'o, kaj li esting'as la lamp'o'n. Far'iĝ'as du'on'lum'e en la salon'o.)

(Iom post'e frap'iĝ'as sur la tapet'pord'o mal'dekstr'e en la fon'o.)

BORKMAN
(apud la tabl'o, sku'iĝ'as, turn'as si'n kaj demand'as laŭt'e) Kiu frap'as? (neni'u respond'o; frap'iĝ'as de'nov'e)

BORKMAN
(rest'as star'ant'a) Kiu est'as? En'ven'u!

(Ella Renthejm, kun ek'brul'ig'it'a kandel'o en la man'o aper'as en la pord'o. Ŝi est'as vest'it'a en si'a nigr'a rob'o kiel antaŭ'e, kun la mantel'o mal'firm'e ĵet'it'a sur la ŝultr'o'j.)

BORKMAN
(rigard'as ŝi'n) Kiu est'as vi? Kio'n vi vol'as al mi?

ELLA RENTHEJM
(ferm'as la pord'o'n post si kaj ven'as pli proksim'e'n) Est'as mi, Borkman. (Ŝi met'as la kandel'o'n sur la pian'o'n kaj rest'as star'ant'a tie.)

BORKMAN
(star'as kiel fulm'e frap'it'a, rigard'as ŝi'n sen'de'turn'e kaj flustr'as du'on'laŭt'e) Ĉu est'as — est'as Ella? Ĉu est'as Ella Renthejm?

ELLA RENTHEJM
Jes. — Est'as “vi'a” Ella, — kiel vi nom'is mi'n en antaŭ'a temp'o. Iam. Antaŭ tiu'j mult'a'j — mult'a'j jar'o'j.

BORKMAN
(kiel antaŭ'e) Jes, est'as vi, Ella, — mi vid'as tio'n nun.

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi re'kon'as mi'n?

BORKMAN
Jes, nun mi komenc'as —

ELLA RENTHEJM
La jar'o'j atak'is mi'n fort'e kaj aŭtun'e, Borkman. Ĉu ne ŝajn'as al vi?

BORKMAN
(dev'ig'it'e) Vi iom ŝanĝ'iĝ'is. Je la unu'a rigard'o —

ELLA RENTHEJM
Mi nun ne hav'as la mal'hel'a'j'n bukl'o'j'n laŭ la nuk'o. Tiu'j'n, kiu'j'n vi ŝat'is vind'i ĉirkaŭ vi'a'j'n fingr'o'j'n.

BORKMAN
(rapid'e) Ĝust'e! Nun mi vid'as, Ella. Vi ŝanĝ'is la har'aranĝ'o'n.

ELLA RENTHEJM
(kun mal'ĝoj'a rid'et'o) Ĝust'e. Est'as pro la har'aranĝ'o.

BORKMAN
(de'turn'ant'e) Krom'e mi ne sci'is, ke vi est'as en ĉi tiu region'o de la land'o.

ELLA RENTHEJM
Mi ja ĵus ven'is.

BORKMAN
Kial vi vojaĝ'is ĉi tie'n, — nun mez'vintr'e?

ELLA RENTHEJM
Tio'n vi aŭd'os.

BORKMAN
Ĉu est'as io, kio'n vi intenc'as pri mi?

ELLA RENTHEJM
Ankaŭ pri vi. Sed se ni parol'u pri tio, mi dev'as komenc'i tre long'e pas'int'e.

BORKMAN
Vi cert'e est'as lac'a.

ELLA RENTHEJM
Jes, mi est'as lac'a.

BORKMAN
Ĉu vi ne vol'as ek'sid'i? Jen, — en la sof'o'n.

ELLA RENTHEJM
Jes, dank'o'n. Mi bezon'as sid'i.

(Ŝi trans'ir'as dekstr'e'n, kaj ek'sid'as en la pli antaŭ'a'n angul'o'n de la sof'o. Borkman star'as apud la tabl'o kun la man'o'j dors'e ŝi'n rigard'ant'e. Mal'long'a silent'o.)

ELLA RENTHEJM
Est'as ne'dir'ebl'e long'e de post kiam ni du renkont'iĝ'is vizaĝ'o'n vizaĝ'e, Borkman.

BORKMAN
(sombr'e) Eg'e, eg'e long'e de post tiam. Ĉiu'j tiu'j terur'aĵ'o'j inter'kuŝ'as.

ELLA RENTHEJM
Tut'a hom'a viv'o inter'kuŝ'as. For'ĵet'it'a hom'a viv'o.

BORKMAN
(rigard'as ŝi'n akr'e) For'ĵet'it'a!

ELLA RENTHEJM
Jes, ĝust'e for'ĵet'it'a. Por ni ambaŭ.

BORKMAN
(en mal'varm'a komerc'a voĉ'ton'o) Mi ankoraŭ ne konsider'as mi'a'n viv'o'n kiel for'ĵet'it'a'n.

ELLA RENTHEJM
Nu, sed mi'a viv'o do?

BORKMAN
En tio vi mem kulp'as, Ella.

ELLA RENTHEJM
(kun sku'iĝ'o) Kaj tio'n dir'as vi!

BORKMAN
Vi pov'us bon'e far'iĝ'i feliĉ'a sen mi.

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi tio'n kred'as?

BORKMAN
Se vi mem vol'us.

ELLA RENTHEJM
(amar'e) Jes, mi ja sci'as, ke ali'ul'o star'is pret'a por akcept'i mi'n —

BORKMAN
Sed li'n vi rifuz'is —

ELLA RENTHEJM
Jes, mi far'is.

BORKMAN
Foj'o'n post foj'o vi rifuz'is li'n. Jar'o'n post jar'o —

ELLA RENTHEJM
(mok'e) — jar'o'n post jar'o mi rifuz'is la feliĉ'o'n, vi do pens'as?

BORKMAN
Vi pov'us bon'e far'iĝ'i feliĉ'a ankaŭ kun li. Kaj tiam mi est'us sav'it'a.

ELLA RENTHEJM
Vi —?

BORKMAN
Jes, tiam vi est'us mi'n sav'int'a, Ella.

ELLA RENTHEJM
Kiel, vi pens'as?

BORKMAN
Li kred'is, ke est'as mi, kiu star'is mal'antaŭ vi'a'j rifuz'ad'o'j, — vi'a'j etern'a'j rifuz'o'j. Kaj li far'is venĝ'o'n. Ĉar tio'n li facil'e pov'is, — li, kiu hav'is en si'a depon'o ĉiu'j'n mi'a'j'n sen'rezerv'a'j'n, fid'o'plen'a'j'n leter'o'j'n. Tiu'j'n li uz'is, — kaj tiam est'is for pri mi, — ĝis plu'e do. Jen, pri ĉio tio vi kulp'as, Ella!

ELLA RENTHEJM
Jen, jen, Borkman, — real'e do, ebl'e est'as mi, kiu est'as ŝuld'ant'o al vi.

BORKMAN
Est'as kiel oni tio'n pren'as. Mi bon'e sci'as pri ĉio, por kio mi dev'as dank'i vi'n. Vi ig'is la bien'o'n ĉi tie, la tut'a'n bien'o'n, al'juĝ'i al vi ĉe la aŭkci'o. Dispon'ig'is la dom'o'n sen'lim'ig'e por mi kaj por — vi'a frat'in'o. Vi pren'is Erhart al vi, — zorg'is por li en ĉiu'j manier'o'j —

ELLA RENTHEJM
— tiom long'e kiom permes'iĝ'is —

BORKMAN
— permes'iĝ'is de vi'a frat'in'o, jes. Mi neniam miks'is mi en tiu'j'n hejm'a'j'n problem'o'j'n. — Kiel mi vol'is dir'i, — mi sci'as kio'n vi ofer'is por mi kaj vi'a frat'in'o. Sed vi pov'is ja ankaŭ tio'n far'i, Ella. Sed memor'u, ke est'is mi, kiu far'is vi'n kapabl'a.

ELLA RENTHEJM
(ekscit'it'a) En tio vi grand'e erar'as, Borkman! Est'is mi'a plej intern'a kaj varm'a anim'o kaj kor'o por Erhart, — kaj ankaŭ por vi, tio pel'is mi'n!

BORKMAN
(inter'romp'ant'e) Kar'a, ni ne en'ir'u en sent'o'j'n kaj ti'aĵ'o'j'n. Mi kompren'ebl'e opini'as, ke kiam vi ag'is, kiel vi far'is, est'is mi kiu far'is vi'n kapabl'a.

ELLA RENTHEJM
(rid'et'as) Hm, kapabl'a, kapabl'a —

BORKMAN
(fervor'e) Jes, ĝust'e kapabl'a! Kiam la grand'a decid'a frap'o est'us far'iĝ'ont'a, — kiam mi pov'is ŝpar'i nek parenc'o'j'n nek amik'o'j'n, — kiam mi dev'is kapt'i — kaj ankaŭ kapt'is la milion'o'j'n, kiu'j est'is konfid'it'a'j al mi, — tiam mi ŝpar'is ĉio'n, kio est'is vi'a, ĉio'n kio'n vi posed'is, — kvankam mi est'us pov'int'a pren'i kaj prunt'i ĝi'n — kaj uz'i ĝi'n — kiel ĉio'n la ceter'a'n.

ELLA RENTHEJM
(mal'varm'e kaj trankvil'e) Est'as ver'e kaj ĝust'e, Borkman.

BORKMAN
Tiel ja est'as. Kaj tial, — kiam ili ven'is kaj pren'is mi'n, — ili ankaŭ trov'is ĉio'n vi'a'n ne'tuŝ'it'a en la kel'o de la bank'o.

ELLA RENTHEJM
(ek'rigard'as li'n) Mi oft'e pens'is pri tio, — — kial vi ver'e ŝpar'is ĉio'n tio'n, kio est'is mi'a? Kaj sol'e nur tio'n?

BORKMAN
Kial?

ELLA RENTHEJM
Jes, kial? Dir'u.

BORKMAN
(akr'e kaj mok'e) Vi ebl'e pens'as, ke est'is por hav'i i'o'n sur kio apog'i mi'n, se mi ne sukces'us?

ELLA RENTHEJM
Ho ne, pri tio vi cert'e ne pens'is dum tiu'j tag'o'j.

BORKMAN
Neniam! Mi est'is tiel ne'sku'ebl'e cert'a pri la venk'o.

ELLA RENTHEJM
Jes, sed kial tamen —?

BORKMAN
(ŝultr'o'tir'as) Je Di'o, Ella, — ne est'as facil'e memor'i kial'o'j'n, kiu'j est'as du'dek jar'o'j'n aĝ'a'j. Mi nur memor'as, ke kiam mi ir'is tie sol'a, cerb'um'ant'e pri ĉiu'j tiu'j grand'a'j entrepren'o'j, kiu'j est'us real'ig'ind'a'j, ŝajn'is al mi, ke mi est'is anim'e tiel kiel mi imag'is al mi estr'o'n de aer'ŝip'o. Jen mi vag'is en sen'dorm'a'j nokt'o'j, plen'ig'ant'e grand'eg'a'n balon'o'n por vel'i supr'e trans ne'sekur'a, danĝer'o'plen'a ocean'o.

ELLA RENTHEJM
(rid'et'as) Vi, kiu neniam dub'is pri la venk'o.

BORKMAN
(sen'pacienc'e) La hom'o'j est'as tia'j, Ella. Ili kaj dub'as kaj kred'as pri la sam'a afer'o. (por si mem) Kaj tial ebl'e est'is, kial mi ne vol'is hav'i vi'n kaj la vi'a'n kun mi en la balon'o.

ELLA RENTHEJM
(en ekscit'o) Kial, demand'as mi! Dir'u, kial!

BORKMAN
(ne ŝi'n rigard'ant'e) Oni prefer'e ne pren'as la plej kar'a'n kun si en tia vojaĝ'o.

ELLA RENTHEJM
Vi kun'hav'is ja la plej kar'a'n en la balon'o. Vi'a mem'a viv'o de la est'ont'o —

BORKMAN
La viv'o ne ĉiam est'as la plej kar'a.

ELLA RENTHEJM
(sen'spir'e) Ĉu tiel est'is por vi tiam?

BORKMAN
Ŝajn'as al mi tiel.

ELLA RENTHEJM
Ke mi est'is la plej kar'a, kiu'n vi sci'is?

BORKMAN
Jes, ŝveb'as antaŭ mi io tia.

ELLA RENTHEJM
Kaj tiam tamen est'is pas'int'a'j jar'o'j kaj tag'o'j, post kiam vi perfid'is mi'n — kaj edz'in'ig'is ali'a'n — iu'n ali'a'n!

BORKMAN
Perfid'is vi'n, vi dir'as? Vi cert'e kompren'as, ke est'is pli alt'a'j konsider'o'j, — nu do, ali'a'j konsider'o'j, — kiu'j dev'ig'is mi'n. Sen li'a kun'help'o mi pov'us neni'e'n ven'i.

ELLA RENTHEJM
Do perfid'is mi'n pro — pli alt'a'j konsider'o'j.

BORKMAN
Mi ne pov'is sen'est'i li'a'n help'o'n. Kaj li postul'is vi'n, kiel prez'o'n por la help'o.

ELLA RENTHEJM
Kaj vi pag'is la prez'o'n. Tut'plen'e. Sen marĉand'ad'o.

BORKMAN
Ne hav'is elekt'o'n. Dev'is venk'i aŭ fal'i.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n, la lip'o'j trem'et'ant'a'j) Ĉu tio pov'as est'i ver'o, kio'n vi dir'as, ke mi est'is por vi la plej kar'a en la mond'o?

BORKMAN
Kaj tiam kaj post'e, — long'e long'e post'e.

ELLA RENTHEJM
Kaj vi tamen marĉand'is mi'n for. Marĉand'ad'is pri la rajt'o de vi'a am'o kun ali'a vir'o. Vend'is mi'a'n am'o'n por — por bank'estr'a ofic'o!

BORKMAN
(sombr'e kaj kurb'ig'it'e) La dev'ig'a neces'o est'is super mi, Ella.

ELLA RENTHEJM
(ek'star'as sovaĝ'e kaj sku'it'e de la sof'o) Krim'ul'o!

BORKMAN
(sku'iĝ'as sed reg'as si'n) Tiu'n vort'o'n mi aŭd'is antaŭ'e.

ELLA RENTHEJM
Ho, ne pens'u ke mi alud'as al tio, kio'n vi krim'is kontraŭ leĝ'o kaj jur'o de la land'o! La util'ig'o, kiu'n vi far'is de ĉiu'j tiu'j akci'o'j kaj obligaci'o'j — aŭ kio ajn, kio tio est'is, — kiom vi pens'as, ke mi zorg'as pri ĝi! Se mi hav'us permes'o'n star'i proksim'e al vi, kiam ĉio dis'fal'is sur vi'n —

BORKMAN
(streĉ'it'e) Kio tiam, Ella?

ELLA RENTHEJM
Kred'u mi'n, mi toler'us ĉio'n ĝoj'e kun vi. La mal'honor'o'n, la ruin'iĝ'o'n, — ĉio'n, ĉio'n mi help'us vi'n port'i —

BORKMAN
Ĉu vi tio'n vol'us? Ĉu pov'us?

ELLA RENTHEJM
Kaj vol'us kaj pov'us. Ĉar tiam mi ja ne sci'is pri vi'a grand'a, terur'a krim'o —

BORKMAN
Kiu'n! Al kio vi alud'as?

ELLA RENTHEJM
Mi alud'as al tiu krim'o, por kiu ne est'as pardon'o —

BORKMAN
(gap'as al ŝi) Vi frenez'iĝ'is.

ELLA RENTHEJM
(paŝ'as pli proksim'e'n) Vi est'as murd'ist'o! Vi far'is la grand'a'n pek'o'n de mort'o!

BORKMAN
(re'tir'as si'n al la pian'o) Ĉu vi frenez'iĝ'as, Ella?

ELLA RENTHEJM
Vi mort'ig'is la am'o'viv'o'n en mi. (pli proksim'e'n) Ĉu vi kompren'as, kio'n tio signif'as? Rakont'iĝ'as en la Bibli'o pri enigm'a pek'o, por kiu est'as neni'u pardon'o. Mi neniam antaŭ'e kompren'is, kio tio est'as. Nun mi kompren'as. La grand'a ne'pardon'ebl'a pek'o, — est'as la pek'o murd'i la am'o'viv'o'n en iu hom'o.

BORKMAN
Kaj tio'n vi dir'as, ke mi far'is?

ELLA RENTHEJM
Vi far'is. Mi neniam ver'e kompren'is, kio ver'e okaz'is al mi, antaŭ nun ĉi tiu'n vesper'o'n. Ke vi perfid'is mi'n, kaj turn'is vi'n al Gunhild anstataŭ'e, — tio'n mi interpret'is nur kiel iu'n ordinar'a'n ne'stabil'ec'o'n vi'a'flank'e. Kaj kiel sekv'o'n de sen'kor'a'j'n art'aĵ'o'j'n ŝi'a'flank'e. Kaj mi preskaŭ pens'as, ke mi mal'estim'is vi'n iom'et'e — spit'e al ĉio. Sed nun mi vid'as! Vi perfid'is la vir'in'o'n, kiu'n vi am'is! Mi'n, mi'n, mi'n! La plej kar'a'n kio'n vi sci'is en la mond'o, tio'n vi est'is pret'a vend'i por profit'o. Tio est'as la du'obl'a murd'o, por kiu vi far'is vi'n kulp'a! Murd'o al vi'a propr'a anim'o kaj al la mi'a!

BORKMAN
(mal'varm'a kaj si'n'reg'a) Kiel bon'e mi re'kon'as vi'a'n pasi'a'n, sen'brid'a'n anim'o'n, Ella. Est'as kompren'ebl'e akcept'ebl'e por vi vid'i la afer'o'n tiel, kiel vi far'as. Vi est'as ja vir'in'o. Kaj por vi aspekt'e ŝajn'as, ke vi ne sci'kon'as, ne don'as valor'o'n al iu ali'a afer'o en la tut'a mond'o.

ELLA RENTHEJM
Ne, efektiv'e mi ne far'as.

BORKMAN
Nur vi'a propr'a kor'a afer'o —

ELLA RENTHEJM
Nur ĝi! Nur ĝi! Vi prav'as.

BORKMAN
Sed vi dev'as memor'i, ke mi est'as vir'o. Kiel vir'in'o vi est'is por mi la plej kar'a en la mond'o. Sed kiam tamen tiel est'u, unu vir'in'o'n pov'as anstataŭ'i ali'a —

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n kun rid'et'o) Ĉu vi tio'n spert'is, kiam vi est'is pren'int'a Gunhild kiel edz'in'o'n?

BORKMAN
Ne. Sed mi'a'j task'o'j en la viv'o help'is mi'n port'i ankaŭ tio'n. Mi vol'is met'i sub mi'a'n potenc'o'n ĉiu'j'n font'o'j'n de potenc'o en ĉi tiu land'o. Ĉio'n, kio'n ter'o, mont'ar'o'j kaj arb'ar'o'j kaj mar'o en'hav'is de riĉ'aĵ'o'j — tio'n mi vol'is sub'met'ig'i, kaj kre'i regn'o'n por mi mem, kaj tiel bon'fart'o'n por la mult'a'j, mult'a'j mil'o'j da ali'ul'o'j.

ELLA RENTHEJM
(perd'it'a en memor'o) Mi kon'as tio'n. Tiom da vesper'o'j, kiam ni pri'parol'is vi'a'j'n cel'o'j'n —

BORKMAN
Jes, kun vi mi pov'is parol'i, Ella.

ELLA RENTHEJM
Mi ŝerc'is pri vi'a'j plan'o'j, kaj demand'is, ĉu vi vol'us vek'i ĉiu'j'n la dorm'ant'a'j'n spirit'o'j'n de la or'o.

BORKMAN
(kap'sign'as) Mi memor'as tiu'n esprim'o'n. (mal'rapid'e) Ĉiu'j'n la dorm'ant'a'j'n spirit'o'j'n de la or'o.

ELLA RENTHEJM
Sed vi ne pren'is tio'n por ŝerc'o. Vi dir'is: “Jes, jes, Ella, est'as ĝust'e tio, kio'n mi vol'as.”

BORKMAN
Tiel ankaŭ est'is. Kiam mi unu'e est'us met'int'a la pied'o'n en la pied'ing'o'n —. Kaj tio de'pend'is tiam de unu sol'a vir'o. Li pov'is, kaj li vol'is hav'ig'i al mi la estr'a'n ofic'o'n en la bank'o, — se mi mi'a'flank'e —

ELLA RENTHEJM
Ĝust'e, jes! Se vi vi'a'flank'e rezign'us pri la vir'in'o, kiu'n vi am'is, — kaj kiu sen'lim'e am'is vi'n.

BORKMAN
Mi sci'kon'is li'a'n konsum'ant'a'n pasi'o'n por vi. Sci'is ke li neniam je kiu ajn ali'a kondiĉ'o —

ELLA RENTHEJM
Kaj vi akcept'is.

BORKMAN
(impet'e) Jes, mi far'is, Ella! Ĉar la potenc'avid'o est'is tiel ne'sub'prem'a en mi, vi sci'u. Kaj mi akcept'is. Dev'is akcept'i. Kaj li help'is mi'n supr'e'n du'on'e al la log'ant'a'j alt'ej'o'j, kie'n mi sopir'is. Kaj mi alt'iĝ'is kaj alt'iĝ'is. Jar'o'n post jar'o mi alt'iĝ'is —

ELLA RENTHEJM
Kaj mi est'is kvazaŭ for'viŝ'it'a el vi'a viv'o.

BORKMAN
Kaj tamen li re'e'n renvers'ig'is mi'n en la abism'o'n. Pro vi, Ella.

ELLA RENTHEJM
(post mal'long'a, pens'em'a silent'o) Borkman, — ĉu ne ŝajn'as al vi, ke kvazaŭ kuŝ'is kondamn'o super ni'a tut'a rilat'o?

BORKMAN
(rigard'as ŝi'n) Kondamn'o?

ELLA RENTHEJM
Jes. Ĉu ne ŝajn'as al vi?

BORKMAN
(mal'trankvil'a) Jes. Sed kiel ver'e —? (ek'dir'e) Ho, Ella, — mi baldaŭ ne plu sci'as, kiu prav'as, — aŭ vi aŭ mi!

ELLA RENTHEJM
Vi est'as tiu, kiu pek'is. Vi mort'ig'is ĉiu'n hom'a'n ĝoj'o'n en mi.

BORKMAN
(tim'em'e) Tio'n do ne dir'u, Ella!

ELLA RENTHEJM
Ĉiu in'a, hom'a ĝoj'o almenaŭ. De la temp'o, kiam la bild'o de vi komenc'is esting'iĝ'i en mi, mi ekzist'is kvazaŭ sub sun'eklips'o. Dum ĉiu'j tiu'j jar'o'j far'iĝ'is por mi pli kaj pli mal'log'e, — fin'e tut'e ne'ebl'e, am'i iu'n viv'ant'a'n est'aĵ'o'n. Nek hom'o'j'n, nek best'o'j'n aŭ plant'o'j'n. Nur tiu'n unu sol'a'n —

BORKMAN
Kiu'n tiu'n unu sol'a'n —?

ELLA RENTHEJM
Erhart, kompren'ebl'e.

BORKMAN
Erhart —?

ELLA RENTHEJM
Erhart, — vi'a'n, vi'a'n fil'o'n, Borkman.

BORKMAN
Ĉu li do kuŝ'is tiel varm'e sur vi'a kor'o?

ELLA RENTHEJM
Kial ali'e, kred'as vi, ke mi pren'is li'n al mi? Kaj re'ten'is li'n tiom long'e kiom mi pov'is? Kial?

BORKMAN
Mi pens'is, ke est'is pro kompat'em'o. Kiel ĉio la ceter'a.

ELLA RENTHEJM
(en fort'a intern'a ekscit'o) Kompat'em'o, vi dir'as! Haha! Mi neniam sent'is kompat'em'o'n — de post kiam vi perfid'is mi'n. Mi simpl'e ne kapabl'is. Se ven'is mal'riĉ'a, mal'sat'a infan'o en mi'a'n kuir'ej'o'n, frost'ant'e kaj plor'ant'e kaj pet'eg'ant'e iom da manĝ'aĵ'o, mi ig'is la kuir'ist'in'o'n okup'iĝ'i pri tio. Neniam sent'is iu'n dezir'o'n pren'i la infan'o'n al mi mem, varm'ig'i ĝi'n apud mi'a propr'a forn'o, ĝoj'i vid'ant'e ĝi'n sat'manĝ'i. Kaj tia mi neniam est'is en mi'a jun'ec'o; tio'n mi klar'e memor'as! Est'as vi, kiu far'is mi'n dezert'e mal'plen'a kaj dezert'e mal'fekund'a intern'e — kaj ankaŭ ekster'e!

BORKMAN
Nur ne por Erhart.

ELLA RENTHEJM
Ne. Ne por vi'a fil'o. Sed ceter'e por ĉio, ĉio, kio viv'e mov'iĝ'as. Vi fraŭd'is mi'n pri la ĝoj'o de patr'in'o kaj feliĉ'o en la viv'o. Kaj ankaŭ pri la ĉagren'o'j kaj la larm'o'j. Kaj tio est'us ebl'e la plej kor'ŝir'a perd'o por mi, vi sci'u.

BORKMAN
Ĉu jen'o'n vi dir'as, Ella?

ELLA RENTHEJM
Kiu sci'as? Ebl'e est'us la ĉagren'o'j kaj larm'o'j de patr'in'o, kiu'j serv'us al mi plej bon'e. (en pli fort'a emoci'o) Sed mi ne pov'is rezign'i pri la perd'o tiam. Tial mi pren'is Erhart al mi. Gajn'is li'n tut'e. Gajn'is li'a'n tut'a'n, varm'a'n, fid'em'a'n infan'a'n kor'o'n por mi, — ĝis, —. Aĥ!

BORKMAN
Ĝis kio?

ELLA RENTHEJM
Ĝis li'a patr'in'o, — li'a karn'a patr'in'o, mi alud'as, re'pren'is li'n de mi.

BORKMAN
Li dev'is ja for'las'i vi'n. Ĉi tie'n al la urb'o.

ELLA RENTHEJM
(tord'as si'a'j'n man'o'j'n) Jes, sed mi ne toler'as est'i for'las'it'a, sci'u! Ne la mal'plen'ec'o'n! Ne la perd'o'n de la kor'o de vi'a fil'o!

BORKMAN
(kun malic'a esprim'o en la okul'o'j) Hm, — ĝi'n vi cert'e ne perd'is, Ella. Oni ne facil'e perd'as kor'o'j'n al la avantaĝ'o de iu ĉi tie mal'supr'e en la — ĉambr'a etaĝ'o.

ELLA RENTHEJM
Mi est'as perd'int'a Erhart ĉi tie. Kaj ŝi gajn'is li'n re'e'n. Aŭ ankaŭ iu ali'a. Tio lum'as sufiĉ'e el la leter'o'j, kiu'j'n li foj'e skrib'as al mi.

BORKMAN
Sekv'e est'as por serĉ'i li'n hejm'e'n al vi, ke vi ven'as ĉi tie'n?

ELLA RENTHEJM
Jes, se tio est'us far'ebl'a, mi —!

BORKMAN
Far'ebl'a tio ja est'as, se vi nepr'e vol'as. Ĉar vi hav'as ja la pli grand'a'n kaj unu'a'n postul'o'n pri li.

ELLA RENTHEJM
Nu, postul'o, postul'o! Kio'n valor'as postul'o'j ĉi tie? Se li ne ven'as liber'vol'e, — mi tut'e ne hav'as li'n. Kaj est'as tio, kio'n mi dev'as! Tut'a kaj ne part'ig'it'a dev'as mi nun hav'i la kor'o'n de mi'a infan'o!

BORKMAN
Vi dev'as memor'i, ke Erhart est'as en la aĝ'o de du'dek'o'j. Long'e vi ne pov'us kalkul'i re'ten'i li'a'n kor'o'n ne part'ig'it'a, kiel vi esprim'as vi'n.

ELLA RENTHEJM
(kun pez'a rid'et'o) Ne neces'us daŭr'i tre long'e.

BORKMAN
Ĉu ne? Mi pens'is, ke tio kio'n vi postul'as, tio'n vi postul'as ĝis la fin'o de vi'a'j tag'o'j.

ELLA RENTHEJM
Mi far'as. Sed tamen tio ne bezon'as daŭr'i tre long'e.

BORKMAN
(ek'mir'as) Kio'n vi dir'as per tio?

ELLA RENTHEJM
Vi ja sci'as, ke mi est'as mal'san'a la last'a'j'n jar'o'j'n?

BORKMAN
Ĉu vi?

ELLA RENTHEJM
Vi tio'n ne sci'as?

BORKMAN
Ne, ver'e ne —

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n en surpriz'o) Ĉu Erhart ne rakont'is tio'n?

BORKMAN
En la moment'o mi ver'e tio'n ne memor'as.

ELLA RENTHEJM
En'tut'e li ebl'e ne parol'is pri mi?

BORKMAN
Jes, parol'i pri vi mi pens'as, ke li tamen far'is. Ceter'e mi mal'oft'e vid'as li'n. Preskaŭ neniam. Est'as iu mal'supr'e, kiu ten'as li'n for de mi. For, for, vi kompren'as.

ELLA RENTHEJM
Ĉu vi sci'as tio'n cert'e, Borkman?

BORKMAN
Jes cert'e mi sci'as. (ŝanĝ'as voĉ'ton'o'n) Nu, sed vi do est'is mal'san'a, Ella?

ELLA RENTHEJM
Jes, mi est'is. Kaj nun ĉi-aŭtun'e ĝi tiom grav'iĝ'is, ke mi dev'is ven'i ĉi tie'n por parol'i kun kurac'ist'o'j, kiu'j est'as pli lert'a'j.

BORKMAN
Kaj vi ebl'e jam parol'is kun ili?

ELLA RENTHEJM
Jes, hodiaŭ antaŭ'tag'mez'e.

BORKMAN
Kio'n ili do dir'is?

ELLA RENTHEJM
Ili don'is al mi plen'a'n cert'ec'o'n pri tio, kio'n mi long'e sci'et'is —

BORKMAN
Nu?

ELLA RENTHEJM
(simpl'e kaj trankvil'e) Est'as mort'ig'a mal'san'o, kiu'n mi port'as, Borkman.

BORKMAN
Ho, vi do ne kred'u tio'n, Ella!

ELLA RENTHEJM
Est'as mal'san'o por kiu ne ekzist'as iu help'o aŭ sav'o, vi sci'u. La kurac'ist'o'j sci'as pri neni'u rimed'o kontraŭ ĝi. Ili dev'as las'i ĝi'n ir'i si'a'n voj'o'n. Pov'as neni'o'n far'i por halt'ig'i ĝi'n. Nur iom'et'e mild'ig'i, ebl'e. Kaj tio ja tamen est'as bon'a.

BORKMAN
Ho, sed pov'as ankoraŭ long'e daŭr'i, — vi fid'u mi'n.

ELLA RENTHEJM
Pov'as ebl'e daŭr'i tra la vintr'o, ili dir'is.

BORKMAN
(sen'pri'pens'e) Nu jes, — la vintr'o ja est'as long'a, ĝi.

ELLA RENTHEJM
(silent'e) Ĝi almenaŭ est'as sufiĉ'e long'a por mi.

BORKMAN
(vigl'e, de'turn'ant'e) Sed, je la mond'o, el kio pov'us tiu mal'san'o evolu'i? Vi, kiu ja efektiv'e viv'is san'e kaj saĝ'e —? El kio ĝi ven'us?

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n) La kurac'ist'o'j pens'is, ke ebl'e mi iam tra'viv'is grand'a'j'n anim'sku'iĝ'o'j'n.

BORKMAN
(ek'flam'iĝ'ant'e) Anim'sku'iĝ'o'j'n! Aha, mi kompren'as! Est'us mi, kiu kulp'us!

ELLA RENTHEJM
(en kresk'ant'a ekscit'o) Est'as tro mal'fru'e tio'n pri'parol'i nun! Sed mi dev'as re'en'hav'i la solaninfanon de mi'a kor'o, antaŭ ol mi for'pas'os! Est'as tiel ne'dir'ebl'e pez'e por mi pens'i pri tio, ke mi for'las'u ĉio'n, kio est'as viv'o, — for'las'i sun'o'n kaj lum'o'n kaj aer'o'n, sen ĉi tie post'las'i unu sol'a'n, kiu vol'us pens'i pri mi, memor'i mi'n varm'e kaj sopir'em'e, — tiel kiel fil'o pens'as kaj memor'as la patr'in'o'n, kiu'n li perd'is.

BORKMAN
(post mal'long'a paŭz'o) Pren'u li'n, Ella, — se vi pov'os gajn'i li'n.

ELLA RENTHEJM
(vigl'e) Vi don'as vi'a'n konsent'o'n? Ĉu vi pov'as?

BORKMAN
(sombr'e) Jes. Kaj tio ne est'as grand'a ofer'o, vi sci'u. Ĉar mi tamen ne posed'as li'n.

ELLA RENTHEJM
Dank'o'n, dank'o'n almenaŭ por la ofer'o! — Sed mi hav'as ankoraŭ i'o'n por pet'i vi'n. Grand'a'n afer'o'n por mi, Borkman.

BORKMAN
Nu, do dir'u.

ELLA RENTHEJM
Vi ebl'e trov'os tio'n infan'ec'e de mi, — ebl'e vi ne kompren'os —

BORKMAN
Ek'dir'u, — nu do dir'u.

ELLA RENTHEJM
Kiam mi nun for'pas'os, ne est'os mal'mult'o, kio'n mi post'las'os —

BORKMAN
Ne, ebl'e ne est'os —

ELLA RENTHEJM
Kaj mi intenc'as transport'i ĉio'n al Erhart.

BORKMAN
Jes, vi ja ver'e ne hav'as iu'n pli proksim'a'n.

ELLA RENTHEJM
(varm'e) Ne, mi efektiv'e hav'as neniu'n pli proksim'a'n ol li'n.

BORKMAN
Neniu'n el vi'a propr'a parenc'ar'o. Vi est'as la last'a.

ELLA RENTHEJM
(kap'sign'as mal'rapid'e) Jes, tiel ĝust'e est'as. Kiam mi mort'os, — tiam ankaŭ mort'os la nom'o Renthejm. Kaj tio est'as por mi sufok'ant'a pens'o. Neni'iĝ'i el la est'ad'o — eĉ la nom'o —

BORKMAN
(ekscit'as) Hah, — mi vid'as kie'n vi cel'as!

ELLA RENTHEJM
(pasi'e) Ne las'u tio'n okaz'i! Permes'u al Erhart port'i la nom'o'n post mi!

BORKMAN
(rigard'as ŝi'n akr'e) Mi kompren'as vi'n. Vi vol'as liber'ig'i mi'a'n fil'o'n de la ŝarĝ'o port'i la nom'o'n de si'a patr'o. Jen la afer'o.

ELLA RENTHEJM
Neniel tio! Mi mem spit'e kaj ĝoj'e port'us ĝi'n kun'e kun vi! Sed patr'in'o, kiu baldaŭ mort'os —. Nom'o lig'as pli ol vi pens'as kaj sci'as, Borkman.

BORKMAN
(mal'varm'e kaj fier'e) Bon'e kaj mal'long'e, Ella. Mi est'u vir'o por port'i mi'a'n nom'o'n sol'a.

ELLA RENTHEJM
(kapt'as kaj prem'as li'a'j'n man'o'j'n) Dank'o'n, dank'o'n! Nun est'as plen'um'it'a regul'ig'o inter ni! Jes, jes, las'u nun tio'n! Vi bon'far'is kio'n vi pov'is. Ĉar kiam mi est'as for el la viv'o, Erhart Renthejm viv'os post mi!

(La tapet'pord'o mal'ferm'iĝ'as. Sinjor'in'o Borkman kun la grand'a tuk'o sur la kap'o, star'as en la pord'apertur'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(en furioz'a ekscit'o) Neniam en etern'ec'o Erhart est'u nom'at'a tiel!

ELLA RENTHEJM
(re'tir'as si'n mal'antaŭ'e'n) Gunhild!

BORKMAN
(akr'e kaj minac'e) Supr'e'n ĉi tie'n al mi, neni'u hav'as permes'o'n ven'i!

Sinjor'in'o BORKMAN
(paŝ'o'n intern'e'n) Mi pren'as al mi tiu'n permes'o'n.

BORKMAN
(kontraŭ ŝi'n) Kio'n vi vol'as al mi?

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi vol'as lukt'i kaj batal'i por vi. Defend'i vi'n kontraŭ mal'bon'a'j potenc'o'j.

ELLA RENTHEJM
La plej mal'bon'a'j potenc'o'j est'as en vi mem, Gunhild!

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'mol'e) Las'u tio'n kiel est'as. (minac'e, kun lev'it'a brak'o) Sed tio'n mi dir'as, — la patr'a'n nom'o'n li port'u! Kaj port'u ĝi'n alt'e antaŭ'e'n al nov'a honor'o! Kaj mi sol'a vol'as est'i li'a patr'in'o! Mi sol'a! Al mi sol'a est'u la kor'o de mi'a fil'o. Al mi kaj al neni'u ali'a.

(Ŝi el'ir'as per la tapet'pord'o kaj ferm'as post si.)

ELLA RENTHEJM
(sku'it'a kaj ekscit'it'a) Borkman, — Erhart pere'os en tiu ĉi veter'aĉ'o. Dev'as okaz'i kompren'o inter vi kaj Gunhild. Ni dev'as tuj ir'i mal'supr'e'n al ŝi.

BORKMAN
(rigard'as ŝi'n) Ni? Ankaŭ mi, vi pens'as?

ELLA RENTHEJM
Kaj vi kaj mi.

BORKMAN
(sku'as la kap'o'n) Ŝi est'as mal'mol'a, sci'u. Mal'mol'a kiel la erc'o, kiu'n mi iam rev'is romp'i el la mont'o'j.

ELLA RENTHEJM
Do prov'u tio'n nun!

BORKMAN
(ne respond'as; ne'cert'a; star'as ŝi'n rigard'ant'e)

Tri'a Akt'o

(La sid'ĉambr'o de sinjor'in'o Borkman. La lamp'o daŭr'e lum'as antaŭ la kanap'o'tabl'o. En'e en la ĝarden'a ĉambr'o est'as esting'it'e kaj mal'lum'e.)

(Sinjor'in'o Borkman, kun tuk'o sur la kap'o, en'ven'as en intens'a, intern'a impet'o tra la antaŭ'ĉambr'a pord'o, ir'as al la fenestr'o kaj tir'as la kurten'o'n iom flank'e'n; post'e ŝi ir'as al la kahel'forn'o kaj ek'sid'as, sed baldaŭ ek'salt'as kaj ir'as por tir'i la sonor'ig'ŝnur'o'n. Star'as apud la kanap'o atend'ant'e. Neni'u ven'as. Post'e ŝi de'nov'e sonor'ig'as; ĉi tiu'n foj'o'n pli impet'e.)

(Iom post'e en'ven'as la ĉambr'ist'in'o el la antaŭ'a ĉambr'o. Ŝi aspekt'as mal'bon'humor'e kaj dorm'em'e, kaj aspekt'e ŝi vest'is si'n en tut'a rapid'ec'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(sen'pacienc'e) Kie vi do est'as, Mal'en'e? Jen mi sonor'ig'is du foj'o'j'n!

Ĉambr'ist'in'o
Jes, sinjor'in'o, mi ja aŭd'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj vi tamen ne ven'as.

Ĉambr'ist'in'o
(mal'gaj'humor'a) Unu'e mi dev'us ja sur'met'i kelk'a'j'n vest'aĵ'o'j'n, mi sci'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes. Vi dev'as vest'i vi'n konven'e. Kaj vi tuj kur'u por serĉ'i mi'a'n fil'o'n.

Ĉambr'ist'in'o
(rigard'as ŝi'n en surpriz'o) Ĉu mi serĉ'u la student'o'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, vi nur dir'u, ke li tuj re'ven'u al mi, ĉar mi vol'as parol'i kun li.

Ĉambr'ist'in'o
(acid'e grumbl'ant'e) Do pli bon'e ke mi vek'u la vetur'ig'ist'o'n ĉe la administr'ant'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kial tio?

Ĉambr'ist'in'o
Por ke li jung'u antaŭ la sled'o. Tia terur'a, neĝ'a veter'o kia est'as ĉi-vesper'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ho, tio ne grav'as. Nur rapid'iĝ'u! Est'as ja tut'e proksim'e trans la angul'o.

Ĉambr'ist'in'o
Tamen, sinjor'in'o, ja ne est'as tuj ĉe la angul'o, tio.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, efektiv'e est'as. Ĉu vi ne sci'as, kie situ'as la vila'o de advokat'o Hinkels?

Ĉambr'ist'in'o
(mok'e) Ho ĉu, est'as tie, ke la student'o est'as ĉi-vesper'e?

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'mir'as) Jes, kie li ali'e est'us?

Ĉambr'ist'in'o
(form'as iu'n rid'et'o'n) Ne, mi nur pens'is, ke li est'as kie li kutim'as, mi.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kie, vi pens'as.

Ĉambr'ist'in'o
Ĉe tiu sinjor'in'o Wilton, kiel oni nom'as ŝi'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Sinjor'in'o Wilton? Mi'a fil'o ja ne tiel oft'e kutim'as far'i vizit'o'j'n tie.

Ĉambr'ist'in'o
(du'on'e murmur'ant'e) Ŝajn'e ili dir'as, ke li ven'as tie'n ĉiu'tag'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Est'as nur babil'aĵ'o, Mal'en'e. Nun do, ir'u al advokat'o Hinkels, kaj serĉ'u li'n.

Ĉambr'ist'in'o
(rekt'ig'as la nuk'o'n) Jes, je Di'o; mi do ir'os.

(Ŝi vol'as el'ir'i tra la antaŭ'ĉambr'o. En la sam'a moment'o tiu pord'o mal'ferm'iĝ'as. Ella Renthejm kaj Borkman aper'as sur la sojl'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(ŝancel'as paŝ'o'n mal'antaŭ'e'n) Kio'n tio ĉi signif'u!

Ĉambr'ist'in'o
(tim'ig'it'a, sen'per'e plekt'as la man'o'j'n) Ho Jesuo do!

Sinjor'in'o BORKMAN
(flustr'as al la ĉambr'ist'in'o) Dir'u, ke li ven'u tuj'tuj'e!

Ĉambr'ist'in'o
(mal'laŭt'e) Jes ja, sinjor'in'o.

(Ella Renthejm kaj, post ŝi, Borkman ven'as en la ĉambr'o'n. La ĉambr'ist'in'o ŝtel'ir'as mal'antaŭ ili tra la pord'o kaj ferm'as post si.)

(Mal'long'a paŭz'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(de'nov'e si'n'reg'a, turn'as si'n al Ella) Kio'n li vol'as ĉi tie mal'supr'e ĉe mi?

ELLA RENTHEJM
Li vol'as prov'i ating'i al iu kompren'o kun vi, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Tio'n li neniam antaŭ'e prov'is.

ELLA RENTHEJM
Ĉi-vesper'e li vol'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
La last'a'n foj'o'n kiam ni star'is vid'al'vid'e — est'is en la tribunal'o. Tiam mi al'vok'iĝ'is por don'i klar'ig'o'n —

BORKMAN
(proksim'iĝ'as) Kaj ĉi-vesper'e est'as mi, kiu vol'as don'i klar'ig'o'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n) Vi!

BORKMAN
Ne pri tio, kio'n mi krim'is. Ĉar tio'n kon'as ja la tut'a mond'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(tir'as amar'a'n sopir'o'n) Jes, est'as ver'a vort'o. La tut'a mond'o kon'as tio'n.

BORKMAN
Sed ĝi ne sci'as kial mi krim'is. Kial mi dev'is krim'i. La hom'o'j ne kompren'as, ke mi dev'is, ĉar mi est'is mi mem, — mi est'is John Gabriel Borkman, — kaj neni'u ali'a. Kaj est'as pri tio, ke mi prov'os don'i al vi klar'ig'o'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(sku'as la kap'o'n) Ne util'as. Instig'o'j neniu'n absolv'as. Impuls'o'j ankaŭ ne.

BORKMAN
En propr'a'j okul'o'j ili pov'as absolv'i.

Sinjor'in'o BORKMAN
(re'puŝ'e sving'as la man'o'n) Ho, las'u tio'n! Mi sufiĉ'e pens'is pri tiu'j vi'a'j sombr'a'j afer'o'j.

BORKMAN
Ankaŭ mi. Dum la kvin sen'fin'a'j jar'o'j en la ĉel'o — kaj ali'lok'e — mi hav'is temp'o'n por tio. Kaj en la ok jar'o'j supr'e en la salon'o mi hav'is ankoraŭ pli bon'a'n temp'o'n. Mi tra'pas'is la tut'a'n proces'o'n por nov'a trakt'ad'o — por mi mem. Foj'o'n post foj'o mi tra'pas'is ĝi'n. Mi est'is mi'a propr'a akuz'ant'o, mi'a propr'a defend'ant'o kaj mi'a propr'a juĝ'ist'o. Pli ne'parti'a ol kiu ajn ali'a, — tio'n mi kuraĝ'as dir'i. Mi paŝ'ad'is tie supr'e sur la salon'a plank'o kaj turn'is kaj renvers'is ĉiu'n op'a'n el mi'a'j far'o'j. Rigard'is ili'n de antaŭ'e kaj mal'antaŭ'e sam'e sen'indulg'e, sam'e sen'kompat'em'e, kiel kiu ajn advokat'o. Kaj la jur'a rezult'o al kiu mi ĉiam re'ven'as, est'as tiu, ke la sol'a kontraŭ kiu mi krim'is, — est'as mi mem.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj ĉu do kontraŭ mi? Kaj kontraŭ vi'a fil'o?

BORKMAN
Vi kaj li en'ten'iĝ'as en tio, pri kio mi pens'as, kiam mi dir'as mi mem.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj la mult'a'j cent'o'j da ali'ul'o'j, do? Tiu'j, kiu'j'n hom'o'j dir'as, ke vi ruin'ig'is?

BORKMAN
(pli impet'e) Mi hav'is la potenc'o'n! Kaj al'don'e la ne'sub'ig'ebl'a'n vok'o'n en'e en mi tiam! La lig'it'a'j milion'o'j kuŝ'is dis'e en la land'o, profund'e en la mont'o'j, kaj vok'is mi'n! Kri'is al mi por liber'ig'o! Sed neni'u el la ali'ul'o'j aŭd'is tio'n. Nur mi sol'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, por brul'stamp'o por la nom'o Borkman.

BORKMAN
Mi dezir'us sci'i, mi, se la ali'ul'o'j hav'us la potenc'o'n, ĉu ili ne ag'us ĝust'e kiel mi?

Sinjor'in'o BORKMAN
Neni'u, neni'u krom vi far'us tio'n.

BORKMAN
Ebl'e ne. Sed tiam est'us tial, ĉar ili ne hav'us talent'o'j'n kiel mi. Kaj se ili est'us tio'n far'int'a, ili ne tio'n far'us kun mi'a'j cel'o'j. La ag'o tiu'okaz'e far'iĝ'us iu ali'a. — Bon'e kaj mal'long'e, mi absolv'is mi'n mem.

ELLA RENTHEJM
(mol'e kaj pet'e) Ho, sed ĉu vi kuraĝ'as dir'i tio'n tiel sekur'e, Borkman?

BORKMAN
(kap'sign'as) Absolv'is mi'n tiu'rilat'e. Sed jen ven'as la grand'a, prem'ant'a mem'kulp'ig'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kiu est'as ĝi?

BORKMAN
Mi pas'ig'is tie supr'e for'ĵet'ant'e tut'e ok valor'a'j'n jar'o'j'n de mi'a viv'o! La sam'a'n tag'o'n kiam mi liber'iĝ'is, mi est'us dev'int'a el'ir'i en la real'a'n viv'o'n, — el'e'n en la fer'o'mal'mol'a'n, sen'rev'ig'a'n real'ec'o'n! Mi est'us dev'int'a komenc'i de mal'supr'e kaj de'nov'e sving'i mi'n al la alt'ej'o'j, — pli alt'e'n ol iam antaŭ'e, — spit'e al tio, kio kuŝ'as intermez'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ho, far'iĝ'us nur viv'i la sam'a'n viv'o'n de'nov'e, — kred'u mi'n.

BORKMAN
(sku'as la kap'o'n, kaj rigard'as ŝi'n instru'e) Neni'o nov'a okaz'os. Sed tio kio est'as okaz'int'a, tio ankaŭ ne ripet'iĝ'as. Est'as la okul'o, kiu ŝanĝ'as la ag'o'n. La re'nask'it'a okul'o ŝanĝ'as la mal'nov'a'n ag'o'n. (inter'romp'ant'e) Nu, tio'n vi ne kompren'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'long'e) Ne, tio'n mi ne kompren'as.

BORKMAN
Ne, tio est'as ĝust'e la kondamn'o, ke mi neniam trov'is kompren'o'n ĉe unu sol'a hom'a anim'o.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n) Neniam, Borkman?

BORKMAN
Escept'e ĉe unu — ebl'e. Antaŭ long'e, long'e. En la tag'o'j kiam mi pens'is, ke mi ne bezon'as kompren'o'n. Ali'e, post'e, neniam ĉe iu ajn! Neniu'n hav'is mi, por est'i sufiĉ'e atent'em'a por ek'star'i kaj vok'i mi'n, — sonor'ig'i por mi kiel maten'a horloĝ'o, — instig'i mi'n al mem'fid'a labor'o de'nov'e —.Kaj ankaŭ pres'i en mi'n, ke mi neni'o'n ne'ripar'ebl'a'n est'as far'int'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'as mok'e) Nu, tio'n vi tamen bezon'as est'i en'pres'int'a de ekster'e.

BORKMAN
(en ŝvel'ant'a koler'o) Jes, kiam la tut'a mond'o ĥor'e sibl'as, ke mi est'as tia ne're'star'ig'ebl'a person'o, pov'as ven'i moment'o'j super mi'n, kiam mi mem est'as proksim'a al tio'n kred'i. (lev'as la kap'o'n) Sed jen de'nov'e kresk'as mi'a intern'a, venk'ant'a konsci'o. Kaj ĝi absolv'as mi'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n mal'mol'e) Kial vi neniam ven'is al mi por demand'i pri tio kio'n vi nom'as kompren'o?

BORKMAN
Ĉu util'us — se mi est'us ven'int'a al vi?

Sinjor'in'o BORKMAN
(sving'as la man'o'n rifuz'ant'e) Vi neniam am'is i'o'n ekster vi mem, — tio est'as la kern'o en la tut'o.

BORKMAN
(fier'e) Mi am'is la potenc'o'n —

Sinjor'in'o BORKMAN
La potenc'o'n, jes!

BORKMAN
— la potenc'o'n kre'i hom'a'n feliĉ'o'n vast'e, vast'e ĉirkaŭ mi!

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi iam hav'is potenc'o'n far'i mi'n feliĉ'a. Ĉu vi uz'is ĝi'n por tio?

BORKMAN
(sen ŝi'n rigard'ant'e) Plej oft'e kelk'iu'j sub'fal'as — en ŝip'romp'iĝ'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj vi'a propr'a fil'o! Ĉu vi uz'is vi'a'n potenc'o'n — aŭ ĉu vi viv'is kaj ag'is por far'i li'n feliĉ'a?

BORKMAN
Li'n mi ne kon'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, tio est'as ver'o. Vi eĉ ne kon'as li'n.

BORKMAN
(mal'mol'e) Por tio vi, — vi, li'a patr'in'o, pri'zorg'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n; kun alt'ec'o en la esprim'o) Ho, vi ne sci'as, kio'n mi pri'zorg'is.

BORKMAN
Vi?

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, ĝust'e mi. Mi sol'a.

BORKMAN
Do dir'u.

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi'a'n reputaci'o'n mi pri'zorg'is.

BORKMAN
(kun mal'long'a, sek'a rid'o) Mi'a reputaci'o? Jen, jen! Aspekt'as ja kvazaŭ mi jam est'us mort'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
(akcent'it'e) Tia vi ja est'as.

BORKMAN
(mal'rapid'e) Jes, vi ebl'e prav'as en tio. (ekscit'e) Sed ne, ne! Ne ankoraŭ! Mi est'is tiel proksim'a, proksim'a al tio. Sed nun mi vek'iĝ'is. San'iĝ'is de'nov'e. Atend'as ankoraŭ viv'o antaŭ mi. Mi pov'as vid'i tiu'n nov'a'n, lum'ant'a'n viv'o'n, kiu ferment'as kaj atend'as — Kaj cert'e ankaŭ vi vid'os tio'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(supr'e'n'lev'as la man'o'n) Ne rev'u pli pri viv'o! Ten'u vi'n trankvil'a, tie kie vi kuŝ'as!

ELLA RENTHEJM
(indign'e) Gunhild! Gunhild, — kiel vi do pov'as vol'i —!

Sinjor'in'o BORKMAN
(ne ŝi'n aŭskult'ant'e) Mi vol'as star'ig'i la monument'o'n sur la tomb'o'n.

BORKMAN
La hont'o'monument'o'n vi cert'e pri'pens'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kresk'ant'a anim'sku'iĝ'o) Ho ne, ne est'u iu monument'o el ŝton'o aŭ metal'o. Kaj neni'u ek'hav'u la rajt'o'n gravur'i mok'em'a'n en'skrib'aĵ'o'n en la monument'o'n, kiu'n mi star'ig'os. Tie est'os plant'at'a kvazaŭ ar'o da viv'ant'a heĝ'o, el arb'o'j kaj arbust'o'j dens'e, dens'e ĉirkaŭ vi'a tomb'a viv'o. Tie kovr'iĝ'os ĉio la mal'lum'a, kiu iam est'is. Kaŝ'iĝ'os en forges'o por la okul'o'j de la hom'o'j John Gabriel Borkman.

BORKMAN
(raŭk'e kaj tranĉ'e) Kaj tiu'n am'o'verk'o'n vi vol'as plen'um'i?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne per propr'a'j fort'o'j. Pri tio mi ne kuraĝ'as pens'i. Sed mi eduk'is help'ant'o'n por met'i si'a'n viv'o'n sol'e en tio'n ĉi. Li tra'pas'u si'a'n viv'o'n en pur'ec'o kaj alt'ec'o kaj lum'o, tiel ke vi'a propr'a min'ej'a viv'o far'iĝ'os kvazaŭ esting'it'a ĉi tie supr'e sur la ter'o!

BORKMAN
(sombr'e kaj minac'e) Ĉu al Erhart vi alud'as, do dir'u tuj.

Sinjor'in'o BORKMAN
(li'n rigard'ant'e firm'e en la okul'o'j'n) Jes, est'as Erhart. Mi'a fil'o. Li, pri kiu vi vol'as rezign'i — kiel pent'o'far'o por vi'a'j propr'a'j ag'o'j.

BORKMAN
(kun okul'ĵet'o al Ella) Kiel pent'o'far'o por mi'a plej pez'a pek'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rifuz'ant'e) Pek'o kontraŭ fremd'ul'o nur. Memor'u la pek'o'n kontraŭ mi! (rigard'as mok'e al ili ambaŭ) Sed li ne obe'as vi'n! Kiam mi vok'os li'n en mi'a mizer'o, li ven'os! Ĉar est'as ĉe mi ke li vol'as est'i! Ĉe mi kaj neniam ĉe iu ali'a — (subit'e aŭskult'as kaj kri'as) Jen mi aŭd'as li'n. Jen li est'as, — jen li est'as! Erhart!

(Erhart Borkman abrupt'e mal'ferm'a tir'as la en'ir'ej'a'n pord'o'n, kaj ven'as en la ĉambr'o'n. Li est'as vest'it'a en surtut'o kaj hav'as ĉapel'o'n sur la kap'o.)

ERHART
(pal'a kaj tim'em'a) Pa'nj'o do, — kio je Di'o —!

(Li vid'as Borkman, kiu star'as apud la pord'o de la ĝarden'a ĉambr'o, sku'iĝ'as kaj de'pren'as la ĉapel'o'n.)

ERHART
(silent'as moment'o'n; post'e li demand'as:) Kio'n vi do vol'as al mi, pa'nj'o? Kio okaz'is?

Sinjor'in'o BORKMAN
(vast'e etend'as la brak'o'j'n al li) Mi vol'as vid'i vi'n, Erhart! Mi vol'as hav'i vi'n ĉe mi — ĉiam!

ERHART
(balbut'ant'e) Hav'i mi'n —? Ĉiam! Al kio vi alud'as per tio?

Sinjor'in'o BORKMAN
Hav'i vi'n, hav'i vi'n, mi vol'as! Ĉar est'as iu'j, kiu'j vol'as pren'i vi'n for de mi!

ERHART
(ced'as paŝ'o'n) Ah, — vi do sci'as!

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes. Ĉu ankaŭ vi sci'as.

ERHART
(ek'mir'as kaj rigard'as ŝi'n) Ĉu mi sci'as? Jes, kompren'ebl'e —

Sinjor'in'o BORKMAN
Aha, inter'konsent'it'a lud'o! Mal'antaŭ mi'a dors'o. Erhart, Erhart!

ERHART
(rapid'e) Pa'nj'o, dir'u kio est'as, kio'n vi sci'as!

Sinjor'in'o BORKMAN
Mi sci'as ĉio'n. Mi sci'as, ke vi'a onkl'in'o est'as ven'int'a por for'pren'i vi'n de mi.

ERHART
Onkl'in'o Ella!

ELLA RENTHEJM
Ho, aŭskult'u nun iom'et'e mi'n, Erhart!

Sinjor'in'o BORKMAN
(daŭr'ant'e) Ŝi vol'as, ke mi ced'u vi'n al ŝi. Ŝi vol'as est'i por vi en la lok'o de patr'in'o, Erhart! Ŝi vol'as, ke vi est'u ŝi'a fil'o kaj ne la mi'a de nun. Vol'as ke vi hered'u ĉio'n post ŝi. De'met'i vi'a'n nom'o'n, kaj anstataŭ'e pren'i la ŝi'a'n!

ERHART
Onkl'in'o Ella, ĉu tio ĉi est'as ver'o?

ELLA RENTHEJM
Jes, est'as ver'o.

ERHART
Mi sci'is eĉ ne vort'o'n pri ti'aĵ'o antaŭ nun. Kial vol'as vi hav'i mi'n re'e'n al vi?

ELLA RENTHEJM
Ĉar mi sent'as, ke mi perd'as vi'n ĉi tie.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'mol'e) Pro mi vi perd'as li'n — jes! Kaj tio est'as en ord'o, tio.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n pet'e) Erhart, mi ne pov'as el'ten'i perd'i vi'n. Ĉar sci'u, ke mi est'as sol'ec'a, — mort'ant'a hom'o.

ERHART
Mort'ant'a —?

ELLA RENTHEJM
Jes, mort'ant'a. Ĉu vi vol'as est'i kun mi ĝis la fin'o? Lig'i vi'n tut'e al mi? Est'i por mi, kvazaŭ vi est'us mi'a propr'a infan'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
(inter'romp'ant'e) — kaj perfid'i vi'a'n patr'in'o'n kaj ebl'e ankaŭ vi'a'n task'o'n en la viv'o? Ĉu vi tio'n vol'as, Erhart?

ELLA RENTHEJM
Mi est'as kondamn'it'a al for'pas'o. Respond'u al mi, Erhart.

ERHART
(varm'e; kor'tuŝ'it'e) Onkl'in'o Ella, — vi est'is al mi ne'dir'ebl'e bon'a. Ĉe vi ebl'is por mi el'kresk'i en la plej plen'a, sen'zorg'a sent'o de feliĉ'o, kiu'n mi kred'as, ke pov'as est'i en la viv'o de iu infan'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
Erhart, Erhart!

ELLA RENTHEJM
Ho, kiel ben'at'e, ke vi pov'as tio'n vid'i tiel ankoraŭ!

ERHART
— sed mi ne pov'as ofer'i mi'n por vi nun. Ne'ebl'as por mi tiel tut'e kaj plen'e far'iĝ'i kiel fil'o por vi —

Sinjor'in'o BORKMAN
(triumf'e) Ha, mi ja sci'is! Vi ne ricev'os li'n! Vi ne ricev'os li'n, Ella!

ELLA RENTHEJM
(pez'e) Mi vid'as. Vi re'gajn'is li'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, jes, — mi'a li est'as, kaj mi'a li rest'as! Erhart, — ĉu ne, fil'o, — ni du hav'as ankoraŭ iom da voj'o por ir'i kun'e, ni.

ERHART
(lukt'ant'a kun si mem) Pa'nj'o, — mi tamen dir'u al vi mal'kaŝ'e —

Sinjor'in'o BORKMAN
(streĉ'e) Nu?

ERHART
Far'iĝ'os tamen nur mal'long'a voj'o, kiu'n mi ir'os kun'e kun vi, pa'nj'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(star'as kiel frap'it'a) Kio'n vi alud'as per tio?

ERHART
(pren'ant'e kuraĝ'o'n) Je Di'o, pa'nj'o, — mi est'as ja jun'a! Sent'iĝ'as al mi, ke la ĉambr'a aer'o ĉi tie fin'e tut'e sufok'us mi'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉi tie — ĉe mi!

ERHART
Jes, ĉi tie ĉe vi, pa'nj'o!

ELLA RENTHEJM
Do ven'u kun mi, Erhart!

ERHART
Ho, onkl'in'o Ella, ne est'as har'et'o'n pli bon'e ĉe vi. Est'as ali'manier'e tie. Sed tamen ne pli bon'e. Ne pli bon'e por mi. Est'as roz'o'j kaj lavend'o'j, — ĉambr'a aer'o, ankaŭ tie!

Sinjor'in'o BORKMAN
(sku'it'a, sed kun batal'akir'it'a mem'reg'o) Ĉambr'a aer'o ĉe vi'a patr'in'o, vi dir'as!

ERHART
(en kresk'ant'a sen'pacienc'o) Jes, mi ne sci'as kiel ali'e nom'i tio'n. Ĉiu'n tiu'n mal'san'ec'a'n zorg'o'n kaj — kaj di'ig'o'n — aŭ kio ĝi est'as. Mi ne el'ten'as tio'n pli long'e!

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n profund'e serioz'e) Ĉu vi forges'as al kio vi dediĉ'is vi'a'n viv'o'n, Erhart?

ERHART
(ek'kri'e) Ho, dir'u prefer'e al kio vi dediĉ'is mi'a'n viv'o'n! Vi, vi est'is mi'a vol'o! Mi mem neniam rajt'is hav'i iu'n! Sed nun mi ne pov'as plu port'i tiu'n jug'o'n! Mi est'as jun'a! Memor'u bon'e tio'n, patr'in'o! (kun ĝentil'a, indulg'em'a rigard'o al Borkman) Mi ne pov'as dediĉ'i mi'a'n viv'o'n al pent'o'far'o por iu ali'a. Kiu ajn kiu tiu ali'ul'o est'us.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kapt'it'a de kresk'ant'a tim'o) Kiu est'as tiu, kiu ŝanĝ'is vi'n, Erhart?

ERHART
(traf'it'a) Kiu —? Ĉu ne pov'us est'i mi mem, kiu —?

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, ne, ne! Vi est'as ven'int'a sub fremd'a'j'n potenc'o'j'n. Vi ne plu est'as sub tiu de vi'a patr'in'o. Kaj ankaŭ ne sub tiu de vi'a — vi'a nutr'a patr'in'o.

ERHART
(kun al'dev'ig'it'a spit'o) Mi est'as sub mi'a propr'a potenc'o, mi, pa'nj'o! Kaj ankaŭ sub mi'a propr'a vol'o!

BORKMAN
(antaŭ'e'n al Erhart) Do ebl'e fin'e ven'is mi en la vic'o.

ERHART
(fremd'e kaj formal'e ĝentil'e) Kiel —? Kiel patr'o opini'as?

Sinjor'in'o BORKMAN
(mok'e) Jes, pri tio ankaŭ mi demand'as.

BORKMAN
(daŭr'ig'ant'e sen'inter'romp'e) Aŭskult'u, Erhart, — ĉu vi do vol'as ir'i kun vi'a patr'o? Ne est'as tra la viv'o'ag'o de ali'ul'o, ke hom'o pov'as trov'i re'star'ig'o'n por si'a fal'o. Ti'aĵ'o est'as nur van'a'j rev'o'j, pri kiu'j fabel'iĝ'is por vi — ĉi tie mal'supr'e en la ĉambr'a aer'o. Eĉ se vi vol'us aranĝ'i vi'a'n viv'o'n por viv'i kiel ĉiu'j la sankt'ul'o'j kun'e — tio neni'o'n util'us al mi.

ERHART
(formal'e; respekt'e) Est'as ver'o kiel dir'it'e.

BORKMAN
Jes, est'as. Kaj ankaŭ ne util'us, se mi mi'n for'don'us al velk'o en pent'o'far'o kaj romp'ant'a humil'ig'o. Mi prov'is help'i mi'n tra'e per rev'o'j kaj esper'o — en ĉiu'j tiu'j ĉi jar'o'j. Sed ti'aĵ'o ne taŭg'as por mi. Kaj nun mi vol'as el'e'n el la rev'o'j.

ERHART
(kap'klin'as facil'e) Kaj kio'n vol'as — kio'n vol'as do patr'o far'i?

BORKMAN
Re'star'ig'i mi'n mem, mi vol'as. Re'komenc'i de mal'supr'e. Est'as nur per si'a nun'temp'o kaj si'a ven'ont'a temp'o ke hom'o pov'as pent'o'far'i por la pas'int'ec'o. Tra labor'o, — tra sen'ĉes'a labor'o por ĉio tio, kio en la jun'ec'o star'is por mi kiel la ver'a viv'o. Sed nun mil'foj'o'j'n pli alt'e ol tiam. Erhart, — ĉu vi vol'as est'i kun mi, kaj help'i mi'n pri tiu ĉi nov'a viv'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
(avert'e lev'as la man'o'n) Ne far'u, Erhart!

ELLA RENTHEJM
(varm'e) Jes, jes, far'u! Ho, help'u li'n, Erhart!

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj al tio vi konsil'as? Vi, la sol'ec'a, — la mort'ant'a.

ELLA RENTHEJM
Est'u sen'signif'e pri mi.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, se nur ne est'as mi, kiu pren'as li'n de vi.

ELLA RENTHEJM
Ĝust'e tiel, Gunhild.

BORKMAN
Ĉu vi vol'as. Erhart?

ERHART
(en embaras'a ĝem'o) Patr'o, — mi ne pov'as nun. Est'as tut'e ne'ebl'e!

BORKMAN
Sed kio'n vi do fin'e vol'as?

ERHART
(ek'flam'ant'e) Mi est'as jun'a! Mi vol'as foj'o'n viv'i la viv'o'n ankaŭ mi! Mi'a'n propr'a'n viv'o'n vol'as mi viv'i!

ELLA RENTHEJM
Ne vol'as ofer'i kelk'a'j'n mal'long'a'j'n monat'o'j'n por lum'ig'i por povr'a, esting'iĝ'ant'a hom'a viv'o?

ERHART
Onkl'in'o, mi ne pov'as, eĉ se mi eg'e vol'us.

ELLA RENTHEJM
Ne por iu, kiu ne'dir'ebl'e am'as vi'n?

ERHART
Ver'e kiel mi viv'as, onkl'in'o Ella, — mi ne pov'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n akr'e) Kaj eĉ vi'a patr'in'o ne plu lig'as vi'n nun.

ERHART
Mi ĉiam vol'as am'i vi'n, pa'nj'o. Sed mi ne pov'as daŭr'e viv'i por vi sol'a. Ĉar ne est'as viv'o por mi, tio ĉi.

BORKMAN
Do ven'u tamen lig'i vi'n al mi! Ĉar viv'o, tio est'as labor'o, tio, Erhart. Ven'u, kaj ni du el'ir'u en la viv'o'n por labor'i kun'e!

ERHART
(pasi'e) Jes, sed mi ne vol'as labor'i nun! Ĉar mi est'as jun'a! Neniam mi sci'is ke mi tia est'as. Sed nun mi tio'n sent'as flu'ant'a varm'e tra mi. Mi ne vol'as labor'i! Nur viv'i, viv'i, viv'i!

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun sci'et'ant'a ek'kri'o) Erhart, — por kio vol'as vi viv'i!

ERHART
(kun bril'a'j okul'o'j) Por la feliĉ'o, pa'nj'o!

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj kie vi pens'as trov'i ĝi'n?

ERHART
Mi jam trov'is ĝi'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'kri'as) Erhart —!

(Erhart ir'as rapid'e kaj mal'ferm'as la antaŭ'ĉambr'a'n pord'o'n.)

ERHART
(vok'as ekster'e'n) Fanny, — nun vi pov'as en'ven'i!

(Sinjor'in'o Wilton en super'vest'aĵ'o'j, aper'as sur la sojl'o.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun plekt'it'a'j man'o'j) Sinjor'in'o Wilton —!

Sinjor'in'o WILTON
(iom tim'em'a; kun demand'a rigard'o al Erhart) Ĉu mi do —?

ERHART
Jes, nun vi pov'as en'ven'i. Mi ĉio'n dir'is.

(Sinjor'in'o Wilton en'ven'as en la ĉambr'o'n. Erhart ferm'as la pord'o'n post ŝi. Ŝi klin'as si'n formal'e por Borkman, kiu mut'e re'salut'as.)

(Mal'long'a paŭz'o.)

Sinjor'in'o WILTON
(kun mal'laŭt'a, sed firm'a voĉ'o) La vort'o do est'as dir'it'a. Kaj sekv'e mi ja pov'as sci'i, ke mi star'as ĉi tie kiel iu, kiu okaz'ig'is grand'a'n mal'feliĉ'o'n en la dom'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'rapid'e; rigard'as ŝi'n rigid'e) Vi frakas'is la last'a'n rest'aĵ'o'n de tio, por kio mi pov'us viv'i. (ek'dir'e) Sed tio ĉi, — est'as ja tamen tut'e ne'ebl'a!

Sinjor'in'o WILTON
Mi bon'e kompren'as, ke ĝi aspekt'as al vi ne'ebl'e, sinjor'in'o Borkman.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, tio'n vi do pov'us dir'i al vi mem, ke est'as ne'ebl'e. Aŭ ĉu —?

Sinjor'in'o WILTON
Mi prefer'e dir'us, ke est'as tut'e absurd'e. Sed tamen tiel est'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(turn'as si'n) Ĉu tio ĉi est'as tut'e serioz'a, Erhart?

ERHART
Tio ĉi est'as por mi la feliĉ'o, pa'nj'o. La tut'a, grand'a, rav'a feliĉ'o de la viv'o. Mi ne pov'as dir'i al vi i'o'n ali'a'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(al sinjor'in'o Wilton; prem'ant'e la man'o'j'n) Ho, kiel vi sorĉ'is kaj log'is mi'a'n mal'feliĉ'a'n fil'o'n!

Sinjor'in'o WILTON
(kun fier'a post'ĵet'o de la kap'o) Tio'n mi ne far'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi ne far'is, ĉu vi dir'as!

Sinjor'in'o WILTON
Ne. Mi nek sorĉ'is nek log'is li'n. Liber'vol'e Erhart ven'is al mi. Kaj liber'vol'e mi renkont'is li'n du'on'voj'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as ŝi'n mok'e de supr'e mal'supr'e'n) Jes vi, jes! Tio'n mi ver'e kred'as.

Sinjor'in'o WILTON
(si'n'reg'e) Sinjor'in'o Borkman, — ekzist'as potenc'o'j en la hom'a viv'o, kiu'j'n vi aspekt'e ne precip'e kon'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kiu'j potenc'o'j, se mi kuraĝ'as demand'i?

Sinjor'in'o WILTON
La potenc'o'j, kiu'j ordon'as al du hom'o'j ne'romp'ebl'e — kaj sen'konsider'e kun'lig'i si'a'j'n viv'o'voj'o'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rid'et'as) Mi kred'is, ke vi jam est'as ne'romp'ebl'e lig'it'a — al iu ali'a.

Sinjor'in'o WILTON
(mal'long'e) Tiu ali'a for'las'is mi'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Sed li tamen viv'as, oni dir'as.

Sinjor'in'o WILTON
Por mi li est'as mort'a.

ERHART
(insist'e) Jes, patr'in'o, por Fanny li est'as mort'a. Kaj tiu ali'a ja tut'e ne koncern'as mi'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n sever'e) Vi do sci'as, — tio'n pri la ali'ul'o?

ERHART
Jes, pa'nj'o, mi sci'as tio'n tiel bon'e, tiel bon'e, ĉio'n!

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj tamen tio ne koncern'as vi'n, vi dir'as!

ERHART
(en rifuz'ant'a orgojl'o) Mi pov'as nur dir'i al vi, ke est'as la feliĉ'o, kiu'n mi vol'as hav'i! Mi est'as jun'a! Mi vol'as viv'i, viv'i, viv'i!

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, vi est'as jun'a, Erhart. Tro jun'a por tio ĉi.

Sinjor'in'o WILTON
(firm'e kaj serioz'e) Ne kred'u i'o'n ali'a'n, sinjor'in'o Borkman, ol ke mi dir'is al li la sam'o'n. Ĉiu'j'n rilat'o'j'n koncern'e mi'a'n viv'o'n, mi mal'kaŝ'e met'is antaŭ li'n. Ripet'e mi memor'ig'is al li, ke mi hav'as sep jar'o'j'n pli ol li —

ERHART
(inter'romp'ant'e) Ho Fanny, — tio'n mi ja sci'is antaŭ'e.

Sinjor'in'o WILTON
— sed neni'o, — neni'o help'is.

Sinjor'in'o BORKMAN
Nu? Ĉu ne? Kial vi do ne sen'per'e rifuz'is li'n? Ferm'is vi'a'n dom'o'n por li? Jen vid'u, tio'n vi est'us dev'int'a far'i en'temp'e!

Sinjor'in'o WILTON
(rigard'as ŝi'n kaj dir'as mal'laŭt'e) Tio'n mi efektiv'e ne pov'is, sinjor'in'o Borkman.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kial vi ne pov'is?

Sinjor'in'o WILTON
Ĉar la feliĉ'o ankaŭ por mi nur est'is en tio sol'a.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mok'e) Hm, — la feliĉ'o, la feliĉ'o —

Sinjor'in'o WILTON
Mi neniam antaŭ'e sci'is, kio feliĉ'o en la viv'o est'as. Kaj mi do ne pov'as rifuz'i la feliĉ'o'n, kvankam ĝi ven'as tiel mal'fru'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj kiom long'e pens'as vi ke tiu feliĉ'o daŭr'os.

ERHART
(inter'romp'ant'e) Long'e aŭ mal'long'e, pa'nj'o, — tio neni'o'n signif'u.

Sinjor'in'o BORKMAN
(en koler'o) Blind'ig'it'a hom'o, kia vi est'as! Ĉu vi ne vid'as kie'n tio ĉi konduk'iĝ'as?

ERHART
Mi ne ŝat'as rigard'i en la est'ont'ec'o'n. Ne vol'as rigard'i en iu ajn direkt'o'n! Mi nur vol'as hav'i la rajt'o'n foj'e viv'i la viv'o'n, ankaŭ mi!

Sinjor'in'o BORKMAN
(dolor'e) Kaj tio'n ĉi vi nom'as la viv'o'n, Erhart!

ERHART
Jes, ĉu vi ne vid'as kiel ĉarm'a ŝi est'as!

Sinjor'in'o BORKMAN
(tord'as la man'o'j'n) Kaj tiu'n ĉi frakas'ant'a'n hont'o'n mi do ankaŭ dev'os port'i!

BORKMAN
(en la fon'o; mal'mol'e kaj akr'e) Ho, — vi ja kutim'iĝ'is port'i ti'aĵ'o'n, vi, Gunhild!

ELLA RENTHEJM
(pet'ant'e) Borkman —!

ERHART
(sam'e) Patr'o —!

Sinjor'in'o BORKMAN
Jen mi dev'os ir'i kaj ĉiu'tag'e antaŭ mi'a'j okul'o'j vid'i mi'a'n propr'a'n fil'o'n kun'e kun iu — iu —

ERHART
(inter'romp'as akr'e) Neni'o'n vi est'os vid'ant'a, patr'in'o! Fid'u tio'n, vi! Mi ne rest'os long'e ĉi tie.

Sinjor'in'o WILTON
(rapid'e kaj decid'e) Ni for'vojaĝ'os, ni, sinjor'in'o Borkman.

Sinjor'in'o BORKMAN
(pal'iĝ'as) Ĉu ankaŭ vi for'vojaĝ'os! Kun'e ebl'e?

Sinjor'in'o WILTON
(kap'sign'as) Mi vojaĝ'os sud'e'n, jes. Ekster'land'e'n. Kun'e kun jun'a knab'in'o. Kaj Erhart akompan'os ni'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kun vi — kaj jun'a knab'in'o?

Sinjor'in'o WILTON
Jes. Est'as tiu et'a Frid'a Foldal, kiu'n mi pren'is en mi'a'n dom'o'n. Mi dezir'as, ke ŝi el'ven'u por lern'i pli da muzik'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj vi pren'as ŝi'n kun vi?

Sinjor'in'o WILTON
Jes, mi ja ne pov'as for'las'i la jun'a'n infan'o'n sol'a tie ekster'land'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
(sub'prem'as rid'et'o'n) Kio'n vi dir'as al tio, Erhart?

ERHART
(iom embaras'it'a, sku'as la ŝultr'o'j'n) Jes, pa'nj'o, — ĉar Fanny fin'e vol'as tio'n tiel hav'i, —

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'varm'e) Kaj kiam for'vojaĝ'os la ge'sinjor'o'j, se oni kuraĝ'as demand'i?

Sinjor'in'o WILTON
Ni for'vojaĝ'os nun tuj, ĉi-nokt'e. Mi'a sled'a vetur'il'o star'as mal'supr'e sur la voj'o, — ekster la dom'o de Hinkels.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as ŝi'n mal'supr'e'n) Aha, — tio do est'is la vesper'a societ'a kun'est'ad'o.

Sinjor'in'o WILTON
(rid'et'as) Jes, ven'is nur Erhart kaj mi. Kaj ankaŭ et'a Frid'a, kompren'ebl'e.

Sinjor'in'o BORKMAN
Kaj kie ŝi nun est'as?

Sinjor'in'o WILTON
Ŝi sid'as en la vetur'il'o atend'ant'e ni'n.

ERHART
(en ĝen'a embaras'o) Pa'nj'o, vi do cert'e kompren'as —? Mi vol'us ŝpar'i vi'n — kaj ĉiu'j'n por tio ĉi.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rigard'as li'n profund'e ofend'it'a) Vi vol'us for'vojaĝ'i de mi sen dir'i adiaŭ?

ERHART
Jes, ŝajn'is al mi, ke est'us pli bon'e tiel. Pli bon'e por ambaŭ part'o'j. Ĉio est'is ja plen'e pret'ig'it'a. La vest'aĵ'o'j pak'it'a'j. Sed kiam send'iĝ'is por mi, do —. (vol'as etend'i al ŝi la man'o'j'n) Adiaŭ, pa'nj'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
(rifuz'ant'e man'sving'as kontraŭ li'n) Ne tuŝ'u mi'n!

ERHART
(ced'em'e) Ĉu tio est'as vi'a last'a vort'o?

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'mol'e) Jes.

ERHART
(turn'as si'n) Adiaŭ do vi, onkl'in'o Ella.

ELLA RENTHEJM
(prem'as li'a'j'n man'o'j'n) Adiaŭ, Erhart! Kaj viv'u vi'a'n viv'o'n, — kaj far'iĝ'u tiel feliĉ'a, tiel feliĉ'a, kiel por vi ebl'as!

ERHART
Dank'o'n, onkl'in'o. (kap'salut'as antaŭ Borkman) Adiaŭ, patr'o. (flustr'as al sinjor'in'o Wilton) Ke ni for'ir'u plej ebl'e tuj'e.

Sinjor'in'o WILTON
(mal'laŭt'e) Jes, ni far'u.

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun malic'a rid'et'o) Sinjor'in'o Wilton, — ĉu vi kred'as far'i ver'e saĝ'e kun'pren'i ĉi tiu'n jun'a'n knab'in'o'n?

Sinjor'in'o WILTON
(rid'et'e respond'as, du'on'e ironi'e, du'on'e serioz'e) La vir'o'j est'as tiel ne'stabil'a'j, sinjor'in'o Borkman. Kaj sam'e pri vir'in'o'j. Kiam Erhart fin'is pri mi, kaj mi pri li, est'os bon'e por ni ambaŭ, ke li, la bedaŭr'ind'ul'o, hav'as iu'n sur kiu apog'i si'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Sed vi mem do?

Sinjor'in'o WILTON
Ho, mi cert'e mi'n aranĝ'os, vi sci'u. Adiaŭ ĉiu'j!

(Ŝi salut'as kaj el'ir'as tra la antaŭ'ĉambr'a pord'o. Erhart star'as moment'o'n kvazaŭ ŝancel'ant'a; jen li turn'as si'n kaj sekv'as ŝi'n.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun mal'lev'it'a'j, plekt'it'a'j man'o'j) Sen'infan'a.

BORKMAN
(kvazaŭ vek'iĝ'ant'a al decid'o) Do el'e'n en la veter'aĉ'o'n sol'a! Mi'a'n ĉapel'o'n! Mi'a'n mantel'o'n! (Li ir'as rapid'e al la pord'o.)

ELLA RENTHEJM
(en tim'o; halt'ig'as li'n) John Gabriel, kie'n vi vol'as?

BORKMAN
El'e'n en la veter'aĉ'o'n de la viv'o, vi aŭd'as. Las'u mi'n, Ella!

ELLA RENTHEJM
(ten'as li'n firm'e) Ne, ne, mi ne las'as vi'n el'ir'i! Vi est'as mal'san'a. Mi vid'as laŭ vi'a aspekt'o.

BORKMAN
Las'u mi'n ir'i, dir'as mi! (Li for'tir'as si'n kaj ir'as el'e'n en la antaŭ'ĉambr'o'n.)

ELLA RENTHEJM
(ĉe la pord'o) Help'u mi'n re'ten'i li'n, Gunhild!

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'varm'e kaj mal'mol'e; star'as mez'e en la ĉambr'o) Mi re'ten'os neniu'n hom'o'n en la tut'a mond'o. Las'u ili'n for'ir'i de mi, ĉiu'j. Kaj iu kaj ali'a! Tiel for'e'n, — tiel for'e'n kie'n ili nur vol'as. (subit'e kun tranĉ'ant'a kri'o) Erhart, ne for'vojaĝ'u!

(Ŝi ĵet'as si'n kun etend'it'a'j brak'o'j al la pord'o. Ella Renthejm halt'ig'as ŝi'n.)

Kvar'a Akt'o

(Mal'ferm'a kort'o ekster la ĉef'dom'o, kiu situ'as dekstr'e. Angul'o de tiu kun en'ir'ej'a pord'o kaj plat'aĵ'o de ŝton'ŝtup'ar'o el'star'as. Laŭ la fon'o, proksim'e al la kort'o, streĉ'as si'n abrupt'a'j dekliv'o'j kun pice'a arb'ar'o. Komenc'ant'a mal'dens'a arb'et'aĵ'o mal'dekstr'e. La neĝ'ad'o ĉes'is; sed la ter'o est'as dik'e kovr'at'a de la ĵus fal'int'a neĝ'o.)

(Borkman, sinjor'in'o Borkman kaj Ella Renthejm star'as ekster'e sur la ŝtup'ar'o. Borkman apog'as si'n, sen'fort'a kaj lac'a, al la dom'a mur'o. Li hav'as mal'mod'a'n pelerin'o'n ĵet'it'a sur la ŝultr'o'j, ten'as mol'a'n, griz'a'n felt'ĉapel'o'n en unu man'o kaj dik'a'n tuber'baston'o'n en la ali'a. Ella Renthejm port'as si'a'n mantel'o'n sur la brak'o. La grand'a tuk'o de sinjor'in'o Borkman est'as glit'int'a mal'supr'e'n sur la nuk'o'n, tiel ke ŝi'a har'ar'o montr'iĝ'as.)

ELLA RENTHEJM
(est'as si'n star'ig'int'a antaŭ sinjor'in'o Borkman) Ne ir'u post li'n, Gunhild!

Sinjor'in'o BORKMAN
(en tim'o kaj ekscit'o) Las'u mi'n preter'pas'i! Li ne dev'as for'vojaĝ'i de mi!

ELLA RENTHEJM
Est'as tut'e sen'util'e, mi dir'as al vi! Vi ne ating'as li'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
Las'u mi'n tamen ir'i, Ella! Mi vol'as kri'i laŭt'e post li'n mal'supr'e'n laŭ la voj'o. Kaj la kri'o de si'a patr'in'o li do cert'e aŭd'os!

ELLA RENTHEJM
Li ne pov'as aŭd'i vi'n. Li cert'e jam sid'as en'e en la vetur'il'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, ne, — li jam ne pov'as sid'i en la vetur'il'o!

ELLA RENTHEJM
Li jam sid'as en la vetur'il'o, kred'u mi'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(en mal'esper'o) Se li sid'as en la vetur'il'o, — li sid'as tie kun ŝi, kun ŝi, — ŝi!

BORKMAN
(rid'as aĉ'e) Kaj tiel lok'ig'it'e li ne aŭd'as la kri'o'j'n de si'a patr'in'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, — do li ne aŭd'as. (aŭskult'as) Tŝŝ! Kio est'as tio?

ELLA RENTHEJM
(ankaŭ aŭskult'ant'a) Aŭd'iĝ'as kvazaŭ son'o de sonor'il'o'j —

Sinjor'in'o BORKMAN
(kun mal'laŭt'a ek'kri'o) Est'as ŝi'a vetur'il'o!

ELLA RENTHEJM
Aŭ ebl'e tiu de ali'ul'o —

Sinjor'in'o BORKMAN
Ne, ne; ĝi est'as la sled'a vetur'il'o de sinjor'in'o Wilton! Mi kon'as la arĝent'a'j'n sonor'il'o'j'n! Aŭd'u! Nun ili vetur'as ĝust'e preter tie ĉi — mal'supr'e de la dekliv'o!

ELLA RENTHEJM
(rapid'e) Gunhild, se vi vol'as kri'i post li'n, do kri'u nun! Ebl'e ke li tamen —!

(La sonor'il'o'j aŭd'iĝ'as proksim'e, en'e en la arb'ar'o.)

ELLA RENTHEJM
Rapid'u, Gunhild! Nun ili est'as tut'e mal'supr'e de ni!

Sinjor'in'o BORKMAN
(star'as moment'o'n ne'decid'e; jen ŝi rigid'iĝ'as, mal'mild'a kaj mal'varm'a) Ne. Mi ne post'kri'as li'n. Las'u Erhart Borkman vetur'i preter mi'n. Long'e, long'e ekster'e'n en tio'n, kio'n li nom'as la viv'o'n kaj la feliĉ'o'n.

(La sonor'ig'ad'o perd'iĝ'as en la for'o.)

ELLA RENTHEJM
(iom post'e) Nun la sonor'il'o'j ne plu aŭd'iĝ'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ŝajn'is al mi, ke ili sonor'is kiel tomb'a'j sonor'il'o'j.

BORKMAN
(kun sek'a, mal'laŭt'a rid'o) Hoho, — ankoraŭ ne sonor'iĝ'as super mi!

Sinjor'in'o BORKMAN
Sed super mi. Kaj super li, kiu for'vojaĝ'is de mi.

ELLA RENTHEJM
(kap'sign'as pens'em'e) Kiu sci'as, ĉu ili ne tamen sonor'ig'as al li la viv'o'n kaj la feliĉ'o'n, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'rekt'ig'as si'n; rigard'as ŝi'n akr'e) La viv'o'n kaj la feliĉ'o'n, vi dir'as!

ELLA RENTHEJM
Almenaŭ por mal'long'a temp'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ĉu vi vol'us mal'envi'i al li la viv'o'n kaj la feliĉ'o'n, — kun ŝi?

ELLA RENTHEJM
(varm'e kaj ard'e) Jes, el mi'a tut'a, plen'a anim'o mi tio'n vol'us!

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'varm'e) Do vi ebl'e est'as pli riĉ'a pri am'o'fort'o, vi, ol mi.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as long'e for'e'n el si) Ebl'e est'as la mank'o de am'o, kiu sub'ten'as tiu'n fort'o'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(fiks'as la okul'o'j'n sur ŝi'n) Se tiel est'as, — tiam ankaŭ mi baldaŭ far'iĝ'os sam'e riĉ'a kiel vi, Ella. (Ŝi turn'as si'n kaj ir'as en la dom'o'n.)

ELLA RENTHEJM
(star'as moment'o'n zorg'em'e rigard'ant'e Borkman; post'e ŝi met'as la man'o'n si'n'gard'em'e sur li'a'n ŝultr'o'n.) John, ven'u kaj en'ir'u, ankaŭ vi.

BORKMAN
(kvazaŭ vek'iĝ'ant'a) Mi?

ELLA RENTHEJM
Jes. Vi ne el'ten'as la akr'a'n, vintr'a'n aer'o'n. Mi vid'as laŭ vi'a aspekt'o. Ven'u, kaj en'ir'u kun mi. En'e'n sub tegment'o'n kie est'as varm'e.

BORKMAN
(koler'a) Supr'e'n en la salon'o'n ebl'e?

ELLA RENTHEJM
Prefer'e en la ĉambr'o'n al ŝi.

BORKMAN
(ek'koler'e en impet'o) Neniam plu en la viv'o mi met'os mi'a'n pied'o'n sub tiu'n tegment'o'n!

ELLA RENTHEJM
Sed kie'n vi do ir'u? Tiel mal'fru'e, je nokt'a temp'o, John?

BORKMAN
(sur'met'as la ĉapel'o'n) Antaŭ ĉio mi vol'as nun el'ir'i por zorg'i pri ĉiu'j mi'a'j kaŝ'it'a'j trezor'o'j.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n tim'em'e) John, — mi ne kompren'as vi'n!

BORKMAN
(en tus'ant'a rid'o) Ho, ne est'as kaŝ'it'a ŝtel'aĵ'o pri kio mi pens'as. Ne tim'u tio'n, Ella. (halt'as kaj el'montr'as) Vid'u tiu'n ul'o'n tie! Kiu est'as li?

(Vilhelm Foldal, en mal'nov'a, neĝ'kovr'it'a jak'o, kun la ĉapel'o mal'supr'e'n plekt'it'a kaj kun grand'a ŝirm'il'o en la man'o, ven'as antaŭ'e'n de la angul'o de la dom'o, pez'e ir'ant'e tra la neĝ'o. Li fort'e lam'as je la mal'dekstr'a gamb'o.)

BORKMAN
Vilhelm! Kio'n vi vol'as ĉi tie ĉe mi — nun de'nov'e?

FOLDAL
(ek'rigard'as) Ho je Di'o, — ĉu vi star'as ekster'e sur la ŝtup'ar'o, John Gabriel? (salut'as) Kaj ankaŭ la sinjor'in'o, mi vid'as!

BORKMAN
(mal'long'e) Ne est'as la sinjor'in'o.

FOLDAL
Ho, pardon'u. Mi ja perd'is la okul'vitr'o'j'n en la neĝ'o'n. — Tamen ke vi, kiu ali'e neniam el'ir'as ekster'e de la pord'o —?

BORKMAN
(sen'konsider'e, gaj'e) Est'as temp'o, ke mi de'nov'e komenc'u far'iĝ'i liber'aer'a hom'o, kompren'u. Preskaŭ tri jar'o'j'n en inter'temp'a mal'liber'ec'o; kvin jar'o'j'n en la karcer'o; ok jar'o'j'n en la salon'o tie supr'e —

ELLA RENTHEJM
(zorg'em'e) Borkman, — mi pet'as vi'n —!

FOLDAL
Ak ja, ja, ja —

BORKMAN
Sed kio'n vi do vol'as al mi, mi demand'as?

FOLDAL
(daŭr'e star'as mal'supr'e antaŭ la ŝtup'ar'o.) Mi vol'is supr'e'n al vi, John Gabriel. Ŝajn'is al mi ke mi dev'is supr'e'n en la salon'o'n. Je Di'o, — tiu'n salon'o'n!

BORKMAN
Ĉu vi vol'is supr'e'n tie al mi, kiu montr'is al vi la pord'o'n?

FOLDAL
Jes, tio est'u je la di'a nom'o sen'signif'a.

BORKMAN
Kio'n vi far'is al la pied'o? Vi ja lam'as?

FOLDAL
Jes, imag'u, — mi sur'vetur'iĝ'is.

ELLA RENTHEJM
Sur'vetur'iĝ'is!

FOLDAL
Jes, de sled'a vetur'il'o —

BORKMAN
Hoho!

FOLDAL
— kun du ĉeval'o'j jung'it'a'j. Ili ven'is rapid'kur'e mal'supr'e'n la dekliv'o. Mi ne kapabl'is ir'i el la voj'o sufiĉ'e rapid'e; kaj jen —

ELLA RENTHEJM
— kaj ili vetur'is sur vi'n?

FOLDAL
Ili vetur'is ĝust'e sur mi'n, sinjor'in'o — aŭ fraŭl'in'o. Ĝust'e sur mi'n ili vetur'is, tiel ke mi rul'iĝ'is en la neĝ'o kaj perd'is la okul'vitr'o'j'n, kaj la ŝirm'il'o romp'iĝ'is; (frot'as si'n) kaj ankaŭ la pied'o ek'hav'is damaĝ'o'n.

BORKMAN
(rid'as intern'e) Ĉu vi sci'as, kiu sid'is en tiu vetur'il'o, Vilhelm?

FOLDAL
Ne, kiel pov'us mi tio'n vid'i? Est'is ja ferm'it'a vetur'il'o, kaj la kurten'o'j est'is mal'supr'e'n tir'it'a'j. Kaj la vetur'ig'ist'o eĉ ne halt'is moment'o'n, kiam mi kuŝ'is tie rul'iĝ'ant'e —. Sed tio pov'as est'i sen'signif'a, ĉar — (ek'dir'e) Ho, mi est'as tiel strang'e ĝoj'a, sci'u!

BORKMAN
Ĝoj'a?

FOLDAL
Jes, mi ne ĝust'e sci'as kiel nom'i tio'n. Sed ŝajn'as al mi, ke mi dev'as nom'i tio'n ĝoj'a. Ĉar okaz'is io tiel tut'e mir'ind'e! Kaj tial mi ne pov'is i'o'n ali'a'n, — mi dev'is ven'i kaj part'ig'i la ĝoj'o'n kun vi, John Gabriel.

BORKMAN
(akr'e) Nu, do part'ig'u tiu'n ĝoj'o'n!

ELLA RENTHEJM
Ho, — sed unu'e en'konduk'u kun vi vi'a'n amik'o'n. Borkman.

BORKMAN
(akr'e) Mi ne vol'as en la dom'o'n, mi dir'is.

ELLA RENTHEJM
Sed vi ja aŭd'as, ke li est'as sur'vetur'ig'it'a!

BORKMAN
Ho, sur'vetur'ig'it'a'j ni far'iĝ'os ĉiu'j — iu'n foj'o'n en la viv'o. Tamen tiam oni dev'as ek'star'i de'nov'e. Kaj ŝajn'ig'i kvazaŭ neni'o okaz'is.

FOLDAL
Jen profund'anim'a vort'o, John Gabriel. Sed mi pov'as sam'e bon'e rapid'e rakont'i ĉi-ekster'e.

BORKMAN
(pli mild'e) Jes, serv'u al mi en tio, Vilhelm.

FOLDAL
Jes, nun nur aŭd'u! Imag'u, vi — kiam mi ĉi-vesper'e re'ven'is hejm'e'n de vi, — mi trov'as leter'o'n. — Ĉu vi pov'as diven'i de kiu?

BORKMAN
Ebl'e de vi'a et'a Frid'a?

FOLDAL
Ĝust'e! Imag'u ke vi tuj diven'is. Jes, est'is long'a — sufiĉ'e long'a leter'o de Frid'a, sci'u. Serv'ist'o est'is ĝi'n port'int'a. Kaj ĉu vi imag'as pri kio ŝi skrib'as?

BORKMAN
Ebl'e est'us por dir'i adiaŭ al la ge'patr'o'j.

FOLDAL
Ĝust'e! Strang'e kiel vi pov'as diven'i, John Gabriel! Nu, ŝi skrib'as, ke sinjor'in'o Wilton tiom mult'e ŝat'as ŝi'n. Kaj nun la sinjor'in'o vol'as kun'pren'i ŝi'n ekster'land'e'n. Por ke Frid'a lern'u pli da muzik'o, ŝi skrib'as. Kaj sinjor'in'o Wilton ankaŭ hav'ig'is al ŝi taŭg'a'n instru'ist'o'n, kiu kun'vojaĝ'os. Kaj leg'os kun Frid'a. Ĉar, bedaŭr'ind'e, ŝi est'as iom neglekt'it'a en iu'j tem'o'j, vi kompren'as.

BORKMAN
(rid'as intern'e, tiel ke kluk'as en li) Jes, bon'e, jes bon'e. Mi kompren'as ĉio'n tiel ne'dir'ebl'e bon'e, Vilhelm.

FOLDAL
(daŭr'ig'as fervor'e) Kaj imag'u, ŝi nur sci'iĝ'is pri la vojaĝ'o nun ĉi-vesper'e. Est'is en la kun'ven'o, pri kiu vi sci'as, hm! Kaj tamen ŝi trov'is temp'o'n por skrib'i. Kaj la leter'o est'as tiel varm'e kaj bel'e kaj tiel kor'e skrib'it'a, mi cert'ig'as al vi. Neniel plu ŝpur'o de mal'estim'o por si'a patr'o. Kaj tiu bel'a trajt'o, sci'u, ke ŝi vol'us dir'i adiaŭ'o'n skrib'e — antaŭ ol ŝi for'vojaĝ'us. (rid'as) Sed tiel ja ne okaz'os!

BORKMAN
(rigard'as li'n demand'e) Kiel tio?

FOLDAL
Ŝi skrib'as, ke morgaŭ fru'e ili for'vojaĝ'os. Tut'e fru'e.

BORKMAN
Jen, jen, — morgaŭ? Ĉu ŝi tio'n skrib'as?

FOLDAL
(rid'as kaj frot'as la man'o'j'n) Jes, sed nun mi est'os ruz'a, mi, kompren'u! Nun mi ir'os rekt'e al sinjor'in'o Wilton —

BORKMAN
Nun ĉi-vesper'e?

FOLDAL
Jes je Di'o, ankoraŭ ja ne est'as tiel eg'e mal'fru'e. Kaj se est'us ŝlos'it'e, mi sonor'ig'os. Sen'per'e. Ĉar mi vol'as kaj mi dev'as vid'i Frid'a, antaŭ ol ŝi for'vojaĝ'os. Bon'a'n nokt'o'n, bon'a'n nokt'o'n! (Li vol'as for'ir'i)

BORKMAN
Aŭskult'u, mi'a bedaŭr'ind'a Vilhelm, — vi pov'as ŝpar'i al vi la pez'a'n voj'distanc'o'n.

FOLDAL
Ho, vi pens'as pri la pied'o —

BORKMAN
Jes, kaj ankaŭ ke vi tamen ne en'las'iĝ'os ĉe sinjor'in'o Wilton.

FOLDAL
Ho, efektiv'e, mi en'las'iĝ'os. Mi daŭr'e sonor'ig'os, ĝis iu ven'os por mal'ferm'i. Ĉar Frid'a mi dev'as kaj vol'as vid'i.

ELLA RENTHEJM
Vi'a fil'in'o jam for'ir'is, sinjor'o Foldal.

FOLDAL
(star'as kiel frap'it'a) Frid'a, ĉu jam for'vojaĝ'is! Ĉu vi sci'as tio'n cert'e? De kiu vi aŭd'is tio'n?

BORKMAN
Ni inform'iĝ'is de ŝi'a est'ont'a instru'ist'o.

FOLDAL
Ĉu? Kaj kiu est'as li?

BORKMAN
Est'as iu student'o Erhart Borkman.

FOLDAL
(bril'e ĝoj'a) Vi'a fil'o, John Gabriel! Ĉu li kun'vojaĝ'os?

BORKMAN
Jes-ja; est'as li, kiu help'os al sinjor'in'o Wilton por instru'i vi'a'n et'a'n Frid'a.

FOLDAL
Nu, laŭd'o'n kaj dank'o'n al Di'o! Do la infan'o ja est'as inter la plej bon'a'j man'o'j. Sed ĉu est'as tut'e cert'e, ke ili jam for'vojaĝ'is kun ŝi?

BORKMAN
Ili for'vojaĝ'is kun ŝi en tiu vetur'il'o kiu sur'voj'e sur'vetur'ig'is vi'n.

FOLDAL
(kun'frap'as la man'o'j'n) Imag'u, ke mi'a et'a Frid'a sid'is en tiu luks'a vetur'il'o!

BORKMAN
(kap'sign'as) Jes-jes, Vilhelm, — vi'a fil'in'o est'as bon'e instal'ig'it'a por vetur'i. Kaj ankaŭ student'o Borkman. — Nu, ĉu vi rimark'is la arĝent'a'j'n sonor'il'o'j'n?

FOLDAL
Jes-ja. — Arĝent'a'j'n sonor'il'o'j'n, vi dir'as? Ĉu est'is arĝent'a'j sonor'il'o'j, ĉu? Ver'a'j arĝent'a'j sonor'il'o'j?

BORKMAN
Tio'n vi pov'as konfid'i. Ĉio est'is ver'a. Ekster'e kaj — kaj intern'e.

FOLDAL
(silent'e en emoci'o) Ĉu ne est'as mir'ind'e, kiel la feliĉ'o pov'as akomod'i si'n por hom'o! Est'as mi'a — mi'a simpl'a poet'a talent'o, kiu trans'form'iĝ'is al muzik'o en Frid'a. Do mi tamen ne van'e est'is poet'o. Ĉar nun ŝi pov'as vojaĝ'i el'e'n en la grand'a'n vast'a'n mond'o'n, pri kiu mi foj'e rev'is tiel al'log'e por ĝi'n vid'i. En ferm'it'a sled'o-vetur'il'o et'a Frid'a pov'as vojaĝ'i. Kaj kun arĝent'a'j sonor'il'o'j sur la jung'il'ar'o —

BORKMAN
— kaj sur'vetur'i si'a'n patr'o'n —

FOLDAL
(ĝoj'a) Ho kio! Ne grav'as pri mi, — — se nur la infan'o —. Nu, mi do tamen ven'is tro mal'fru'e. Kaj tial mi vol'as ir'i hejm'e'n por konsol'i ŝi'a'n patr'in'o'n, kiu sid'as en la kuir'ej'o plor'ant'e.

BORKMAN
Ĉu ŝi plor'as?

FOLDAL
(rid'ad'e) Jes, imag'u, vi, — ŝi sid'is eg'e plor'ant'e, kiam mi el'ir'is.

BORKMAN
Kaj vi, vi rid'as, Vilhelm.

FOLDAL
Jes mi, jes! Sed ŝi, la povr'ul'in'o, ŝi tio'n ne pli bon'e kompren'as, ŝi, sci'u. Nu, adiaŭ do! Bon'e est'as ke mi hav'as la tram'o'n tiel proksim'e. Adiaŭ, adiaŭ, John Gabriel! Adiaŭ, fraŭl'in'o!

(Li salut'as kaj pen'e ir'as la sam'a'n voj'o'n laŭ kiu li ven'is.)

BORKMAN
(star'as moment'o'n silent'e rigard'ant'e antaŭ'e'n) Adiaŭ, Vilhelm! Ne est'as la unu'a foj'o en la viv'o, ke vi sur'vetur'iĝ'is, mal'nov'a amik'o.

ELLA RENTHEJM
(rigard'as li'n en sub'prem'at'a tim'o) Vi est'as tiel pal'a, tiel pal'a, John —

BORKMAN
De'ven'as de la karcer'a aer'o tie supr'e.

ELLA RENTHEJM
Mi neniam antaŭ'e vid'is vi'n tia.

BORKMAN
Ne, ĉar vi cert'e neniam antaŭ'e vid'is el'romp'int'a'n pun'at'o'n.

ELLA RENTHEJM
Ho, ven'u nun, kaj en'ir'u kun mi, John!

BORKMAN
For'met'u tiu'j'n log'a'j'n ton'o'j'n. Mi ja dir'is al vi —

ELLA RENTHEJM
Tamen ĉar mi nun pet'as vi'n insist'e? Pro vi mem —

(La ĉambr'ist'in'o el'ven'as du'on'e sur la ŝtup'ar'o'n.)

Ĉambr'ist'in'o
Pardon'u; la sinjor'in'o dir'is, ke mi ŝlos'u la strat'a'n pord'o'n nun.

BORKMAN
(mal'laŭt'e al Ella) Aŭd'u nur; nun ili vol'as de'nov'e en'ŝlos'ig'i mi'n!

ELLA RENTHEJM
(al la ĉambr'ist'in'o) La bank'estr'o ne est'as tut'e san'a. Li vol'as spir'i iom da freŝ'a aer'o unu'e.

Ĉambr'ist'in'o
Jes, sed la sinjor'in'o mem dir'is, ke —

ELLA RENTHEJM
Mi mem ŝlos'os la pord'o'n. Las'u la ŝlos'il'o'n en la serur'o, kaj —

Ĉambr'ist'in'o
Jes, je Di'o, mi do far'os. (Ŝi re'ir'as en la dom'o'n.)

BORKMAN
(star'as moment'o'n silent'e kaj aŭskult'ant'e; post'e li rapid'iĝ'as mal'supr'e'n sur la kort'o'n) Nun mi est'as ekster la mur'o, Ella! Nun ili neniam plu kapt'os mi'n!

ELLA RENTHEJM
(mal'supr'e ĉe li) Sed vi est'as ja liber'a hom'o ankaŭ tie intern'e, John. Pov'as ir'i kaj ven'i tut'e kiel plaĉ'as al vi.

BORKMAN
(mal'laŭt'e, kvazaŭ en tim'o) Neniam de'nov'e sub tegment'o'n! Ĉi tie ekster'e en la nokt'o est'as bon'e. Se mi nun ir'us supr'e'n al la salon'o, — plafon'o kaj mur'o'j kun'ŝrump'iĝ'us. Prem'eg'us mi'n. Prem'us mi'n plat'a kiel muŝ'o.

ELLA RENTHEJM
Sed kie'n vi do vol'as?

BORKMAN
Nur ir'i kaj ir'i kaj ir'i. Vid'i ĉu mi de'nov'e pov'as ating'i al liber'ec'o kaj al viv'o kaj al hom'o'j. Ĉu vi vol'as ir'i kun mi, Ella?

ELLA RENTHEJM
Mi? Nun?

BORKMAN
Jes, jes, — nun tuj!

ELLA RENTHEJM
Sed kiom long'e do?

BORKMAN
Tiom long'e kiom mi kapabl'as.

ELLA RENTHEJM
Ho, sed pri'pens'u do. Ekster'e en ĉi tiu mal'sek'a, mal'varm'a vintr'a nokt'o —

BORKMAN
(kun raŭk'a, gorĝ'a son'o) Hoho, — la fraŭl'in'o est'as zorg'em'a pri si'a san'stat'o? Jes-ja, — ĝi est'as ja bedaŭr'ind'a, ĝi.

ELLA RENTHEJM
Est'as por vi'a san'stat'o, ke mi est'as zorg'em'a.

BORKMAN
Hohoho! La san'stat'o de mort'int'o! Mi dev'as pri'rid'i vi'n, Ella! (Li ir'as plu'e'n.)

ELLA RENTHEJM
(post li'n; ten'as li'n firm'e) Kio'n vi dir'is, ke vi est'as?

BORKMAN
Mort'int'o, mi dir'is. Ĉu vi ne memor'as, ke Gunhild dir'is, ke mi nur ten'u mi'n trankvil'a, tie kie mi kuŝ'as?

ELLA RENTHEJM
(decid'e ĵet'as la mantel'o'n sur si'n) Mi ir'os kun vi, John.

BORKMAN
Jes, ni du, ni aparten'as unu al la ali'a, ni, Ella. (ir'as plu'e'n) Ven'u do!

(Dum'e ili ating'is al inter la arb'et'ar'o mal'dekstr'e. Tiu kaŝ'as ili'n pli kaj pli, tiel ke ili fin'e ne vid'iĝ'as. La dom'o kaj la kort'o mal'aper'as el la vid'o. La pejzaĝ'o, kun dekliv'o'j kaj alt'ej'o'j, mal'rapid'e kaj daŭr'e ŝanĝ'iĝ'as, kaj far'iĝ'as pli kaj pli sovaĝ'a.)

Voĉ'o De ELLA RENTHEJM
(aŭd'iĝ'as de en'e en la arb'et'ar'o dekstr'e) Kie'n ni nun ir'as, John! Mi ne re'kon'as la lok'o'n ĉi tie.

Voĉ'o De BORKMAN
(pli alt'e) Ten'u vi'n nur en la neĝ'a'j spur'o'j post mi!

Voĉ'o De ELLA RENTHEJM
Sed kial ni do dev'as ir'i tiel alt'e'n!

Voĉ'o De BORKMAN
(pli proksim'e) Ni dev'as supr'e'n'ir'i la turn'iĝ'a'n voj'et'o'n.

ELLA RENTHEJM
(daŭr'e kaŝ'it'a) Ho, sed mi baldaŭ ne plu kapabl'as.

BORKMAN
(ĉe la arb'ar'rand'o dekstr'e) Ven'u, ven'u! Nun ni ne est'as for'e de la el'vid'ej'o. Tie star'is benk'o en antaŭ'a temp'o —

ELLA RENTHEJM
(ven'as el inter la arb'et'o'j) Ĉu vi memor'as ĝi'n?

BORKMAN
Tie vi pov'os ripoz'i.

(Ili ating'is antaŭ'e'n sur et'a'n, alt'a'n, mal'ferm'a'n eben'aĵ'o'n en la arb'ar'et'o. La voj'et'o alt'iĝ'as abrupt'e mal'antaŭ ili. Mal'dekstr'e, profund'e mal'supr'e, est'as vast'a pejzaĝ'o kun fjord'o kaj alt'a'j for'a'j mont'o'dors'o'j unu super la ali'a. Sur la eben'aĵ'o mal'dekstr'e est'as mort'a pin'o kun benk'o sub'e. La neĝ'o kuŝ'as dik'e sur la eben'aĵ'o.)

(Borkman kaj post li Ella Renthejm de dekstr'e pen'e vad'as tra la neĝ'o.)

BORKMAN
(halt'as ĉe la profundeĵo mal'dekstr'e) Ven'u jen, Ella, kaj vi vid'os.

ELLA RENTHEJM
(apud li) Kio'n vi vol'as montr'i al mi, John?

BORKMAN
(montr'as ekster'e'n) Vid'u kie la land'o kuŝ'as liber'a kaj mal'ferm'a por ni — vast'e etend'e?

ELLA RENTHEJM
Tie sur la benk'o ni oft'e sid'is pas'int'e, — kaj rigard'is ankoraŭ pli kaj pli for'e'n.

BORKMAN
Est'is land'o de rev'o'j en kiu'n ni tiam rigard'is.

ELLA RENTHEJM
(kap'sign'as pez'e) La rev'a land'o de ni'a viv'o ĝi est'is, jes. Kaj nun tiu land'o est'as neĝ'kovr'at'a. — Kaj la mal'jun'a arb'o est'as mort'a.

BORKMAN
(ne ŝi'n aŭskult'ant'e) Ĉu vi pov'as vid'et'i la fum'o'n de la grand'a'j vapor'ŝip'o'j tie sur la fjord'o?

ELLA RENTHEJM
Ne.

BORKMAN
Mi pov'as. — Ili ven'as kaj for'ir'as. Ili al'port'as komun'a'n viv'o'n sur la tut'a ter'glob'o. Ili kre'as lum'o'n kaj varm'o'n por la anim'o'j en mil'o'j da hejm'o'j. Est'as tio, kio'n mi rev'is kre'i.

ELLA RENTHEJM
(silent'e) Kaj far'iĝ'is nur rev'o.

BORKMAN
Far'iĝ'is nur rev'o, jes. (aŭskult'as) Kaj aŭskult'u, vi, el tie mal'supr'e ĉe la river'o! La fabrik'o'j funkci'as! Mi'a'j fabrik'o'j! Ĉiu'j tiu'j, kiu'j'n mi vol'is star'ig'i! Aŭd'u nur kiel ili labor'as. Ili hav'as nokt'a'n labor'o'n. Nokt'o'n kaj tag'o'n ili do labor'as. Aŭd'u, aŭd'u! La rad'o'j turn'as, kaj la rul'cilindr'o'j fulm'as — turn'e, turn'e! Ĉu vi ne aŭd'as, Ella?

ELLA RENTHEJM
Ne.

BORKMAN
Mi pov'as aŭd'i.

ELLA RENTHEJM
(tim'e) Mi kred'as ke vi erar'as, John.

BORKMAN
(pli kaj pli ek'flam'ig'at'a) Ho, sed la tut'o tie ĉi — est'as nur la ekster'aĵ'o ĉirkaŭ la regn'o, vi sci'u!

ELLA RENTHEJM
Regn'o, vi dir'as? Kiu regn'o —?

BORKMAN
Mi'a regn'o, kompren'ebl'e! La regn'o, al kiu mi est'is proksim'a por ek'posed'i tiam kiam — tiam kiam mi mort'is.

ELLA RENTHEJM
(silent'e; sku'it'a) Ho, John, John!

BORKMAN
Kaj nun ĝi kuŝ'as tie — sen'defend'a, sen'mastr'a, — minac'at'a de atak'o'j de rab'ist'o'j, — Ella! Ĉu vi vid'as la mont'o'dors'o'j'n tie tre for'e? Unu mal'antaŭ ali'a. Ili alt'iĝ'as, kresk'as kiel tur'o'j. Tio est'as mi'a profund'a, sen'lim'a, ne'el'ĉerp'ebl'a regn'o!

ELLA RENTHEJM
Ho, sed est'as frost'ig'a spir'blov'o de tiu regn'o, John!

BORKMAN
Tiu spir'blov'o efik'as kiel viv'a aer'o en mi. Tiu spir'blov'o ven'as al mi kiel salut'o de humil'a'j spirit'o'j. Mi sent'as ili'n, la lig'it'a'j'n milion'o'j'n; mi sent'as la vejn'o'j'n de erc'o, kiu'j streĉ'as si'a'j'n serpent'um'ant'a'j'n, branĉ'iĝ'ant'a'j'n, log'ant'a'j'n brak'o'j'n al mi. Mi vid'is ili'n antaŭ mi kiel viv'ig'it'a'j ombr'o'j — tiu'n nokt'o'n, kiam mi star'is en la kel'o de la bank'o kun la lum'ig'il'o en la man'o. Vi tiam vol'is liber'iĝ'i. Kaj mi prov'is. Tamen ne kapabl'is. La trezor'o re'e'n sink'is en la profund'o'n. (kun etend'it'a'j man'o'j) Sed mi vol'as flustr'i al vi ĉi tie en la nokt'a silent'o. Mi am'as vi'n, kie vi kuŝ'as ŝajn'e mort'a'j en la profund'o kaj la mal'lum'o! Mi am'as vi'n, vi viv'o'postul'ant'a'j trezor'o'j — kun vi'a tut'a lum'ant'a sekv'ant'ar'o de potenc'o kaj honor'o! Mi am'as, am'as, am'as vi'n!

ELLA RENTHEJM
(en silent'a, kresk'ant'a ekscit'o) Jes, tie mal'supr'e vi daŭr'e hav'as vi'a'n am'o'n. John. Ĉiam hav'is ĝi'n tie. Sed ĉi tie supr'e en la tag'o, John, — est'is varm'a, viv'ant'a hom'a kor'o, kiu puls'is kaj bat'ad'is por vi. Kaj tiu'n kor'o'n vi frakas'is. Ho, pli ol tio! Dek'obl'e pli mal'bon'e! Vi vend'is ĝi'n por — por —

BORKMAN
(sku'iĝ'a; flu'as kvazaŭ mal'varm'o tra li) Pro la regn'o — kaj la potenc'o — kaj la honor'o, vi opini'as?

ELLA RENTHEJM
Jes, tio'n mi opini'as. Mi dir'is tio'n al vi pli fru'e ĉi-vesper'e. Vi murd'is la am'o'viv'o'n en tiu vir'in'o, kiu am'is vi'n. Kaj kiu'n vi re'e'n am'is. Tiom kiom vi kapabl'is am'i iu'n do. (kun supr'e'n'lev'it'a brak'o) Kaj tial mi aŭgur'as, John Gabriel Borkman, — vi neniam gajn'os la premi'o'n, kiu'n vi postul'is por la murd'o. Vi neniam far'os la venk'ant'a'n en'marŝ'o'n en vi'a'n mal'varm'a'n, sombr'a'n regn'o'n!

BORKMAN
(ŝancel'as al la benk'o kaj ek'sid'as pez'e) Mi preskaŭ tim'as, ke vi prav'os en tiu aŭgur'o, Ella.

ELLA RENTHEJM
(apud li) Ne tim'u pro tio, John. Ĝust'e tio est'us la plej bon'a, kio okaz'us al vi.

BORKMAN
(kun kri'o; kapt'as si'n ĉe la brust'o) Ah —! (sen'fort'a) Nun ĝi mal'kapt'is mi'n.

ELLA RENTHEJM
(sku'as li'n) Kio est'is, John!

BORKMAN
(glit'as mal'antaŭ'e'n al la apog'o) Est'is glaci'a man'o, kiu kapt'is mi'a'n kor'o'n.

ELLA RENTHEJM
John! Nun vi sent'is la glaci'a'n man'o'n! Ĉu!

BORKMAN
(murmur'as) Ne. — Neni'u glaci'a man'o. — Man'o de erc'o ĝi est'is. (Li glit'as tut'e mal'supr'e'n sur la benk'o'n.)

ELLA RENTHEJM
(de'pren'as si'a'n mantel'o'n kaj kovr'as li'n) Rest'u trankvil'e kuŝ'ant'a, kie vi nun kuŝ'as! Mi serĉ'os help'o'n por vi. (Ŝi far'as kelk'a'j'n paŝ'o'j'n dekstr'e'n; jen ŝi halt'as, re'e'n ir'as kaj long'e palp'as li'a'n puls'o'n kaj li'a'n vizaĝ'o'n.)

ELLA RENTHEJM
(trankvil'e kaj firm'e) Ne. Pli bon'e tiel, John Borkman. Pli bon'e tiel por vi.

(Ŝi streĉ'as la mantel'o'n pli dens'e sur li'n, kaj ek'sid'as en la neĝ'o'n antaŭ la benk'o.)

(Mal'long'a silent'o.)

(Sinjor'in'o Borkman, en super'vest'aĵ'o'j ven'as tra la arb'ar'o de dekstr'e. Antaŭ ŝi la ĉambr'ist'in'o kun lum'ig'it'a lantern'o.)

Ĉambr'ist'in'o
(lum'ig'as en la neĝ'o'n) Jes, jes, sinjor'in'o. Jen est'as ili'a'j spur'o'j —

Sinjor'in'o BORKMAN
(ĉirkaŭ'rigard'as observ'e) Jes, jen ili est'as! Jen ili sid'as sur la benk'o. (vok'as) Ella!

ELLA RENTHEJM
(ek'star'as) Ĉu vi serĉ'as ni'n?

Sinjor'in'o BORKMAN
(akr'e) Jes, tio'n mi ja dev'as far'i.

ELLA RENTHEJM
(montr'as) Jen li kuŝ'as, Gunhild.

Sinjor'in'o BORKMAN
Dorm'as!

ELLA RENTHEJM
(kap'sign'as) Profund'a'n kaj long'a'n dorm'o'n, mi kred'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
(ek'dir'e) Ella! (reg'as si'n kaj demand'as mal'laŭt'e) Ĉu okaz'is — liber'vol'e?

ELLA RENTHEJM
Ne.

Sinjor'in'o BORKMAN
(mal'pez'ig'it'a) Do ne per propr'a man'o?

ELLA RENTHEJM
Ne. Est'is glaci'a man'o de erc'o, kiu kapt'is li'a'n kor'o'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(al la ĉambr'ist'in'o) Serĉ'u help'o'n. Ven'ig'u hom'o'j'n el la bien'o.

Ĉambr'ist'in'o
Jes, bon'e, sinjor'in'o. (mal'laŭt'e) En Jeĉja nom'o do —

(Ŝi el'ir'as tra la arb'ar'o dekstr'e'n.)

Sinjor'in'o BORKMAN
(star'as mal'antaŭ la benk'o) La nokt'a aer'o do mort'ig'is li'n —

ELLA RENTHEJM
Do tiel est'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
— li'n, tiu'n fort'a'n vir'o'n.

ELLA RENTHEJM
(ir'as al la antaŭ'o de la benk'o) Ĉu vi ne vol'as rigard'i li'n, Gunhild?

Sinjor'in'o BORKMAN
(rifuz'ant'e) Ne, ne, ne. (mal'laŭt'ig'as la voĉ'o'n) Li est'is fil'o de min'ist'o, — li, la bank'estr'o. Ne pov'is el'ten'i la freŝ'a'n vent'o'n.

ELLA RENTHEJM
Pli ĝust'e est'is la frost'o, kiu mort'ig'is li'n.

Sinjor'in'o BORKMAN
(sku'as la kap'o'n) La frost'o, vi dir'as? La frost'o, — ĝi est'is li'n mort'ig'int'a antaŭ long'e.

ELLA RENTHEJM
(kap'jes'as al ŝi) Kaj kre'is ni'n du al ombr'o'j, jes.

Sinjor'in'o BORKMAN
Vi prav'as.

ELLA RENTHEJM
(kun dolor'a rid'et'o) Unu mort'int'o kaj du ombr'o'j, tio'n efik'is la frost'o.

Sinjor'in'o BORKMAN
Jes, la kor'a frost'o. — Kaj jen do ni du pov'as etend'i unu al la ali'a la man'o'n, Ella.

ELLA RENTHEJM
Mi pens'as, ke nun ni tio'n pov'as.

Sinjor'in'o BORKMAN
Ni du'nask'it'o'j — super li kiu'n ni ambaŭ am'is.

ELLA RENTHEJM
Ni du ombr'o'j — super la mort'a vir'o.

(Sinjor'in'o Borkman mal'antaŭ la benk'o, kaj Ella Renthejm antaŭ'e, etend'as unu al la ali'a la man'o'j'n.)

Henrik IBSEN

JOHN GABRIEL BORKMAN